O’zbtkiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Murabbiyning axloqiy sifatlari
. Bu inson shaxsi yetukligining eng 
zarur  va  juda  muhim  sharti  bo‘lib,  axloqiy  sifatlarsiz  murabbiy  bo‘lib 
ishlashning  iloji  yo‘q.  Murabbiyni  axloqsizligi  uning  shaxs  sifatida 
inqirozga  yuz  burganligi,  insoniy  sifatlarining  rivojlanmay  qolganligi, 
tabiat  bergan  salohiyatni  to‘liq  qo‘llay  olmayotganligini  ko‘rsatadi. 
Yaxshi  murabbiy  axloqli  bo‘lishi  va  tarbiyalanuvchilarini  ham  axloqiy 
yetuklikka  o‘rgatish  vazifasini  birlamchi  o‘ringa  qo‘yishi  zarur,  aks 
holda  sport  o‘z-o‘zini  yemirish  omiliga  aylanadi.  Murabbiy  shaxsining 
axloqiy  yetukligi  boshqalarni  o‘qitish  va  tarbiyalashga  axloqiy  huquq 
beradi. Axir shaxsiy namuna – tarbiya asosidir. 
Murabbiyning  xushko‘ngillik,  adolatlilik,  sofdillik, beg‘arazlik,  kek 
saqlamaslik,  kechirimlilik  kabi  yuqori  axloqiy  shaxsiy  sifatlari 
tarbiyalanuvchilarga  ijobiy  ta’sir  ko‘rsatadi.  Murabbiy  axloqsiz  xulq-
atvori bilan o‘quvchilarni tarbiyalay olmaydi. Axloqsiz murabbiy bola va 
jamiyat  uchun  ham  xavflidir.  Axloqsizlik  uning  barcha  xizmatlarini 
yo‘qqa chiqaradi, har qanday yo‘l bilan g‘alabaga erishishga yo‘l qo‘yib 
bo‘lmaydi. 
Zamonaviy  sportda  moddiylik,  shuhrat,  ijtimoiy  tan  olinish  –  faqat 
muvaffaqiyatli murabbiylarning nasibasidir. Oramizda “g‘oliblarni hukm 
qilishmaydi”, degan fikr bo‘lsa-da, ko‘ngillarni vayron qiluvchi va shaxs 

---

28 
sifatida  buzuvchi,  sportga  xos  bo‘lmagan,  ya’ni  g‘alabaga  har  qanday 
yo‘l  bilan  erishishga  qaratilgan  axloqsiz  usullar,  ertami-kechmi  hukm 
qilinadi. 
G‘alabaga  “chirkin”  usullar  bilan  erishishning  salbiy  oqibatlari 
ushbu  g‘alabaning  bahosidan  ko‘ra  qimmatroqqa  tushayotgani  yaqqol 
ko‘rinib  turibdi.  U  “soxta  g‘alaba”ga  o‘xshaydi,  sportchilar  keyingi 
faoliyatidagi  ko‘plab  muvaffaqiyatsizliklarni  oldindan  belgilab  qo‘yadi. 
Aslida,  axloqiy  qonun  –  inson  mavjudligining  qoidasi  va  shartidir,  ular 
insoniyatning  uzoq  evolyutsion  rivojlanishi  jarayonida  shakllangan. 
Zamonaviy  jamiyatda  muvaffaqiyatga  erishish  yo‘lida  shaxsning 
o‘zgarishi muqarrar ravishda yemiruvchi omillarga olib keladi. Axloqsiz 
xulq-atvori uchun odamlar shubhasiz jazolanishadi. 
Fuqaroviylik murabbiy xulq-atvorining muhim tarkibiy qismi bo‘lib, 
faol  holati  hisoblanadi.  U  hokimiyatga  emas,  ziyoli  odam  hokimiyatga 
nisbatan  doimo  muxolifiyatda  bo‘lishi,  uni  xatoliklardan  ogohlantirishi 
va  ularni  to‘g‘rilashga  undashi,  balki  jamiyatga,  mamlakatga, 
insoniyatga xizmat qilishi lozim. 
Vatanparvarlik  ruhida  tarbiyalash  fuqarolarning  axloqiy  yetukligida 
muhim omil bo‘lib xizmat qiladi. Insonni Vatanga vatanparvarlik ruhida 
tarbiyalashda  boshqa  madaniyatlar  va  an’analarga  qarshi  qo‘yilmagan 
o‘z madaniyatiga muhabbat sifatida qaralsa, bu ijobiy hisoblanadi. Inson 
madaniy  merossiz  aslo  shakllanmaydi.  Ko‘pincha,  milliy  va  hududiy 
belgilari  bo‘yicha  asrlar  davomida  shakllangan  kishilar  jamoasining 
barqarorligini  ta’minlovchi  bir  butun  tuzilmani  turli  xil  madaniyatlarni 
qabul qilish va tushunish zarur. 
Kishilar  o‘zaro  munosabatlarining  axloqiy  madaniy  asoslari 
yemirilishi,  oxir-oqibatda,  biologik  tur  sifatidagi insonning  yo‘qolishiga 
olib  kelishi  mumkin.  Yaxshisi,  qarama-qarshi  kurashsiz,  arzigan-
arzimagan  o‘ziga  xosliklarni  “himoya  qilish”  niqobi  ostida  “soxta 
vatanparvarlik” 
va 
shovinizmga 
o‘tib 
ketmasdan, 
boshqa 
madaniyatlarning  foydali  tomonlarni  o‘z  xalqi  an’analariga  singdirish, 
birgalikda madaniyatlarni boyitishga intilish zarur.