O`zbekstan respublikasi joqari ha`m orta arnawli biLİm miNİSTİRLİGİ

III bap.  Materiallıq 

emes 

aktivler 

auditinin` 

metodikasın 

qa`liplestiriw ha`m jetilistiriw 

61 

1. 

Materiallıq  emes  aktivlerdi    auditin  sho`lkemlestiriw  ha`m 

o`tkeriw usılları, olardı jetilistiriw 

67 

2. 

Materiallıq  emes  aktivlerge    amortizatsiya  esaplawdın`  auditin 

jetilistiriw 

74 

 

Juwmaqlaw 

86 

 

Paydalanılg`an a`debiyatlar dizimi 

79 

 

Qosımshalar 

86 

 

---

 

3 

KİRİSİW 

Temanın`  aktuallıg`ı.  Ka`rxanalardı  modernizatsiya  qılıwdın`  en` 

a`hmiyetli  bag`darlarının`  belgileniwi  na`tiyjesinde  ka`rxanalarda  o`ndiris  ha`m 

qayta  islew  sanaatında  ilimiy  do`retpelerdi  qollanıw  mu`ta`jligi  ku`sheymekte. 

Haqıyqatında,  ma`mleketimiz  Prezidenti  İ.A.Karimov  atap  o`tkenindey:  ―sanaat 

penen  bir  qatarda  ekonomikamızdın`  awıl  xojalıg`ı  usag`an  jetekshi  tarawdı  da 

modernizatsiya qılıw, onın` quramına kiretug`ın derlik barlıq tarmaq ha`m o`ndiris 

tarawlarının`  pu`tkil  kompleksinde  texnika  ha`m  texnologiyalıq  jan`alaw 

jumısların a`melge asırıwg`a u`lken mu`ta`jlik sezilmekte‖

1

.  

Awıl xojalıg`ının` tiykarg`ı islep shıg`arıw quralı jer bolıp, onın` ta`biyg`ıy 

o`nimdarlıg`ın  u`ziliksiz  asırıp  barıw,  o`simlikler  ha`m  sharwa  mallarının` 

genetikalıq  potentsialın  asırıw,  energetikalıq  quwatlar  ha`m  mashinalar 

sistemasınan o`nimli paydalanıw za`ru`rligin belgilewshi o`zine ta`n miynet ha`m 

o`ndiris  qa`siyetlerine  iye.  Sol  sebepli,  awıl  xojalıq  o`ndirisin,  diyxanshılıq  ha`m 

sharwashılıq, azıq-awqat ha`m qayta islew sanaatın rawajlandırıw u`stin da`rejede 

intellektual  mu`lik  ob`ektlerin,  sonın`  ishinde,  jan`a  texnologiyalar,  «nou-xau» 

ha`m zamanago`y patentler ha`m litsenziyalar jaratıw, olardın` esabı, analizin ha`m 

auditin jetilistiriw tiykarında a`melge asırılıwı lazım. Tilekke qarsı, agrar tarawda 

ha`zirge shekem intellektual do`retpeler esabı, auditi ha`m analizi ma`lim da`rejede 

dıqqattan shette qalıp, materiallıq tarawg`a itibar beriw da`stu`r bolıp kelmekte.  

Materiallıq emes aktivler esabı ha`m auditinin` mashqalaları awıl xojalıg`ın 

modernizatsiya qılıw sha`rayatında ilim-texnika progresin jedellestiriw za`ru`rligi, 

intellektual  mu`lik  ob`ektlerinin`  tovar  sıpatındag`ı  rolinin`  o`sip  barıwı, 

investorlar  ha`m  de  basqa  ma`pdar  paydalanıwshılar  ta`repinen  mu`likler  bahası 

haqqında anıq ha`m isenimli mag`lawmat alıw mu`ta`jligi menen belgilenedi.  

Ha`zirgi  ku`nde  materiallıq  emes  aktivlerdi  bahalaw,  esapta  ha`m  esabatta 

sa`wlelendiriw  ha`m  de  auditi  ma`selelerine  sezilerli  da`rejede  itibar 

ku`sheymekte.  Bular  ekonomikalıq  baylanıslardın`  rawajlanıwı  ha`m  shet  el 

                                           

1

  Каримов  İ.А.  Барча  режа  ва  дастурларимиз  ватанимиз  тараққиѐтини  юксалтириш,  халқимиз 

фаровонлигини оширишга хизмат қилади. –Т.: Ўзбекистон, 2011. -26 б. 

---

 

4 

investitsiyalarının`  ko`plep  tartılıwı,  finans  bazarlarının`  rawajlanıwı;  du`n`ya 

ekonomikasında  jekke  hu`kimranlıq  ushın  ba`seki    gu`resinin`  ku`sheyiwi, 

innovatsiyalıq  iskerliktin`  jedellesiwi  usag`an  du`n`ya  ekonomikalıq  rawajlanıwı 

ulıwmalıq tendentsiyalarının` nızamlı aqıbeti esaplanadı. 

Sonı ayrıqsha atap o`tiw kerek, bul tarawda bir qansha mashqalalar ha`zirgi 

ku`nde o`z sheshimin ku`tpekte. Sonın`day, materiallıq emes aktivler haqıyqattan, 

ha`tteki  du`n`ya  a`meliyatı  ushın  ha`m  quramalı  ha`m  ha`r  tu`rli  tu`sinik  bolıp, 

atap  aytqanda,  olardı  agrar  tarawda  klassifikatsiyalaw,  bahalaw,  esapqa  alıw, 

analizlew  ha`m  esabatta  sa`wlelendiriw  ham  de  auditorlıq  tekseriwinen 

o`tkeriwdin`  tarawg`a  ta`n  o`zgeshelikleri  izertlew  tan`lang`an  temanın` 

aktuallıg`ınan da`rek beredi.