O'zbekstan Respublikasi jog'ari ham orta arnawli bilimlendiruw ministrligi Qaraqalpaqsatan Respublikasi jog'ari ham orta arnawli bilimlendiruw ministrligi Berdaq

Oyın qaǵıydası hám jarıs shólkemlestiriw tiykarları
Basketbol oyınında hár biri bes oyınshınan ibarat eki jámáát qatnasadı. Hár eki jámááttiń maqseti raxip sebetine top taslaw hám basqa jámááttiń toptı iyelep alıwına hám de onı sebetke taslawǵa qarsılıq kórsetiwden ibarat.
Toptı uzatıw, sebetke taslaw, dumalatish yamasa maydanda qálegen tárepke alıp júriw tómende aytılǵan nızamlarǵa ámel etilgen sharayattaǵana múmkin.
Oyın maydanı tuwrı tórtmuyush formasında, maydanı qattı, tegis hám de tosıqlardan holi jay bolıwı kerek.
Olimpiada turnirlari hám Jáhán birinshiligi oyınları ushın maydan ólshewleri uzınlıǵı 28 m x 15 m bolıwı hám olar shegaralanǵan sızıqtıń ishinde bolǵanınan ólsheniwi kerek.
Qalǵan barlıq jarıslar ushın FIBAga tiyisli strukturalar, mısalı, zonal hám de kontinental jarıslarda zonal komissiya yamasa ishki jarıslar ushın Milliy Federasiya ámeldegi oyın maydanlarınıń tómendegishe ólshewin tastıyıqlaw huqıqına iye: ózgertiwler bir-birine proporsional bolıw shárti menen, 4 m uzınlıǵına hám 2 m enine kemeytiw múmkin.
Barlıq jańa qurılıp atırǵan maydanlar FIBAning zárúrli rásmiy jarısları ushın tán bolǵan talaplarǵa uyqas, yaǵnıy 28 m x 15 m bolıwı kerek.
Shift bálentligi 7 m den tómen bolmawi hám etarli dárejede kórsetilgen bolıwı zárúr. Jaqtılıq dárekleri oyınshılarǵa irkinish etpeytuǵın orınlarda ornatılıwı shárt.
Oyın maydanı jaqsı kórinetuǵın sızıqlar menen belgilengen bolıwı jáne bul sızıqlar qálegen noqatda tamashagóylar, reklama tosıqları hám basqa irkiniwlerden keminde 2 m uzaqlıqta jaylasıwı kerek. Maydandıń uzın táreplerin belgileytuǵın sızıqlar - qaptal sızıqlar, qısqa táreplerin belgileytuǵın sızıqlar bolsa - en sızıqlar dep atalıwı kerek. Sızıqlar sonday sızılıwı kerek, olar ayqın kórinetuǵın hám eni 0, 5 sm bolıwı kerek. Oraylıq sheńber radiusı 1, 80 m ga teń bolıwı hám maydan orayında belgileniwi kerek. Radius sheńberdiń sırtqı shetsigacha ólsheniwi shárt. Oraylıq sızıq en sızıqlarına parallel halda qaptal sızıqları ortasından ótkeriliwi hám hár eki qaptal sızıqlarınan 15 sm tısqarına shıǵıp turıwı kerek. Maydandıń raxip shchiti arqasındaǵı en sızıǵı hám oraylıq sızıqtıń jaqın shetsi ortasında jaylasqan bólegi jámááttiń old zonası esaplanadı. Maydanıń qalǵan bólegi, sonday-aq, oraylıq sızıq da jámááttiń arqa zonası esaplanadı. Polning maydanda ajıratılǵan hám eki ayqulaq payda etetuǵın sızıqlar menen shegaralanǵan bólegi oyınnan 3 ochkoli toplardı taslaw zonaları bolıp esaplanadı. Hár bir ayqulaq sebettiń mutloq orayına tuwrı perpendikulyar bolǵan poldagi noqattı oray etip belgilep turıp, sırtqı qırıǵa shekem 6, 75 radiuslı yarım sheńber formasında sızıladı hám parallel halda qaptal sızıqlarına dawam ettirilip, en sızıqlarında tawsıladı .
Maydanda ajratılatuǵın en sızıqları, járiyma topın taslaw sızıqları hám en sızıqlarınan ótkeriletuǵın sızıqlar menen shegaralanǵan pol bólegi shegaralanǵan zonalar esaplanadı. Olardıń sırtqı shegaraları en sızıqlarınıń ortasından 3 m uzaqlıqta boladı, járiyma topın taslaw sızıǵınıń sırtqı shetsinde tawsıladı.
Járiyma topın taslaw jayı - bul oyın maydanında 1, 80 radiuslı yarım sheńber menen ajratılatuǵın shegaralanǵan zonalar bolıp tabıladı. Olardıń orayları járiyma topın taslaw sızıǵı ortasında jaylasqan. Bunday yarım dóńgelekler shegaralanǵan zonalardıń ishinde noqatlı sızıqlar menen ótkeriledi.
Járiyma toptı taslaw zonası boylap belgilengen jaylardı oyınshılar járiyma topı taslanıp atırǵanda iyeleydiler. Bunday jaylar tómendegishe belgilenedi: járiyma topın taslaw zonası tárepinen sızıqlar boylap ólshep turıp, en sızıǵınıń ishki shetsidan 1, 75 m uzaqlıqta birinshi belgilenedi. Birinshi jay 0, 85 sm uzaqlıqta ótkeriletuǵın sızıq menen shegaralanadı. Bul sızıq arqasında eni 0, 40 sm bolǵan betaraf bólme jaylasadı. Ekinshi jay betaraf zona ketida jaylasadı hám eni 0, 85 sm boladı. Ekinshi jaydı belgilep turǵan sızıqtan keyin eni 0, 85 sm bolǵan úshinshi jay belgilenedi. Bul jaylardı belgilew ushın isletiletuǵın hámme sızıqlardıń uzınlıǵı 10 sm hám eni 0, 5 sm boladı. Bul sızıqlar járiyma maydanshasınıń qaptal sızıqlarına salıstırǵanda perpendikulyar bolıp, sırtqı tárepden sızılǵan bolıwı kerek.
Járiyma topın taslaw sızıǵı hár eki en sızıǵına parallel halda ótkeriledi. Onıń uzaq shetsi en sızıǵınıń ishki shetsidan 5, 80 m uzaqlıqta turıwı hám ol 3, 60 m uzınlıqta bolıwı kerek. Onıń ortası bolsa eki en sızıqlardıń ortasın tutastiruvchi sızıqta bolıwı kerek.
Jámáát orındig'i zonası maydan sırtında, xatker stoli hám jámáátler otırǵıshları ushın jay ajıratılǵan tárepte jaylanadı. Zona, en sızıǵınan tısqarına shıǵıp turatuǵın, uzınlıǵı 2 m bolǵan sızıq hám oraylıq sızıqtan hám de perpendikulyar qaptal sızıǵınan 5 m narida sızılatuǵın basqa sızıq menen belgilenedi.
2 m uzınlıqtaǵı sızıqlardıń reńi hám qaptal sızıqları reńine keri bolıwı kerek.
Eki shchitning hár biri qalıńlıǵı 0, 3 sm bolǵan qattı aǵashdan yamasa soǵan uyqas ayna sıyaqlı tınıq buyımlardan (aǵashdıń qattılıǵına uqsas qattılıqtaǵı bir bólekten) tayarlanishi kerek.
Olimpiada oyınları hám jáhán Birinshiligi jarısları ushın shchit ólshewleri gorizontal boyınsha 1, 80 m hám vertikal boyınsha 1, 05 m bolıwı, tómengi qırı maydan maydanınan 2, 90 m biyiklikte turıwı kerek. Qalǵan barlıq jarıslar ushın FIBAga tiyisli strukturalar, mısalı, zonal hám kontinental jarıslar ótkerilgende zonal komissiya yamasa barlıq ishki jarıslar ushın milliy federasiya shchitlarining tómendegishe ólshewlerin tastıyıqlawǵa haqqilari bar: shchitlar gorizontal boyınsha 1, 80 m hám vertikal boyınsha 1, 20 m bolıwı, tómengi qırı maydan maydanınan 2, 75 m biyiklikte turıwı múmkin yamasa gorizontal boyınsha 1, 80 m hám vertikal boyınsha 1, 05 m bolıwı, tómengi qırı maydan maydanınan 2, 90 m. biyiklikte turıwı múmkin. Bunnan qaramastan, barlıq jańa qurılıp atırǵan shchitlar tap Olimpiadalar hám jáhán Birinshiligi ushın mólsherlengen sıyaqlı, gorizontal boyınsha 1, 80 m hám vertikal boyınsha 1, 05 m etip tayarlanishi kerek.
Eger shchit júzi tegis hám aynadan tınıq bolmaǵan buyımlardan tayarlanǵan bolsa, aq reńde bolıwı shárt. Onıń sırtı tómendegishe belgilenedi: halqa arqasına eni 0, 5 sm ga teń bolǵan sızıqlar menen tuwrı tórtmuyush sızıladı. Tuwrı tórtmuyushning sırtqı ólshewleri gorizontalına 59 sm, vertikalına 45 sm bolıwı kerek. Onıń tiykar sızıǵınıń joqarı bólegi halqa menen teń turıwı kerek. Shchitlarning shetleri 0, 5 sm keńliktegi sızıqlar menen belgilenedi. Bul sızıqlar shchit reńinen ayqın ajralıp turıwı kerek. Eger shchit tınıq bolsa, ol aq sızıqlar menen, basqa jaǵdaylarda bolsa, qara menen jıyeklenedi. Shchitlarning jıyekleri hám olarda sızılǵan tuwrı tórtmuyushning reńleri birdey bolıwı shárt.
Shchitlarni bekkem etip, maydandıń eki shetsine en sızıqlarına parallel halda, tuwrı múyesh astında polga ornatıladı. Olardıń orayları hár biri qaptal sızıqları ortasınıń ishki shetsidan 1, 20 m narida maydannan shıǵarılǵan noqatlarǵa perpendikulyar túrde jaylasadı.
Shchitlarni ustap turatuǵın apparatlar en sızıqlarınıń sırtqı shetsidan keminde 2 m uzaqlıqta jaylasıwı shárt hám olar oyınshılardıń kózine ayqın taslanatuǵın dárejede ashıq rangga boyalǵan bolıwı kerek.
Eki shchit jumsaq material menen tómendegishe oralǵan bolıwı kerek: shchitlarning tómengi qırı hám qaptal tárepleri ushın jumsaq oram tagidan keminde 35 sm uzaqlıqta tag sırtın hám yonlarning ústin qoplaydi. Aldınǵı hám arqa sirtlar tagidan keminde 0, 2 sm uzaqlıqta oraladı hám toldırılǵan material keminde 0, 2 sm qalıńlıqta bolıwı kerek. Shchitning tómengi bólegi toldırılǵan material 0, 5 sm qalıńlıqta bolıwı kerek.

Apparatlar jumsaq material menen tómendegishe oraladı : shchitning hár qanday apparatı shchit artınan hám poldan keminde 2, 75 m biyiklikte, shchitning sirt maydanınan 60 sm uzaqlıqta, tag maydanı boylap jumsaq material menen oralǵan bolıwı kerek.
Hámme kóshpeli shchitlarning tagi maydan tárepinen sırtı boylap 2, 15 m biyiklikte jumsaq material menen oralǵan bolıwı kerek.
Sebetler halqa hám torlardan ibarat. Halqa qattı metalldan tayarlanadı, onıń ishki diametri 45 sm ga teń bolıp, toq sarı (apelsin) rangga bo'yaladi. Halqalardıń metallı kami menen 0, 17 sm hám ko'pi menen 0, 2 sm diametrge iye bolıp, tómengi qırında toplardı ilish ushın qosımsha birdey kishi qıstırıp qoyıwlar yamasa soǵan uqsas ılgıshları bolıwı kerek. Halqalar maydanǵa salıstırǵanda gorizontal jaǵdayda, 3, 05 m biyiklikte shchitlarga bekkem ornatıladı hám shchitning hár eki vertikal shetlerinen birdey uzaqlıqta jaylasadı. Halqalar ishki shetsiniń jaqın noqatı shchitning maydan bóleginen 15 sm uzaqlıqta turıwı kerek (33-súwret).