«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

5.15-rasm. 
Ush 
burshak 
usuli 
bilan 
struktura xaritasini tuzish. Kasrning surati-
da quduqlar soni, kasrning maxrajida 
quduqlarning 
mutlaq 
balandligi 
ifodalangan 
(M.A.Jdanov, 1981)

---

82 
bo’lgan masshtabli to’rdan (balandlik arfasidan) foydalaniladi (5.16-rasm). 
Masshtab 
to’ri 
kalkada 
chiziladi. 
To’rdagi 
chiziqlar 
oralig’idagi masofa 1-2 mm ga 
teng qilib olinadi.
Masshtabli to’rdan oson foydalanish uchun undagi chiziqlarga raqam qo’yib 
chiqiladi. Aytaylik, 1 va 15-quduqlar orasidagi chuqurliklarni interpolyatsiya qilish 
zarur bo’lsin (5.15-rasmga qarang). Izogips kesimini 10 m ga tengini tanlaymiz. 
Tayanch gorizont 1 (593 m chuqurlikda) va 15-quduqda (625 m chuqurlikda) 
uchraydi. CHuqurlik belgilari orasidagi farq 625-593=32 m ni tashkil etadi. Izogips 
kesimi 10 m ga teng bo’lganda, 1 va 15-quduqlar orasidagi masofani 10 ga bo’lamiz, 
natijada quduqlar oralig’idagi masofaning 3,2 qismiga ega bo’lamiz. 
Balandlik arfasini quduqlar joylashtirilgan planga shunday tushirish lozimki, 1-
quduq nolga teng bo’lsin va masshtab to’rining birinchi chizig’i oralig’idagi 0,3 
masofada joylashsin. So’ngra to’rni 1-quduq nuqtasining atrofida 15-quduq to’rning 
uchinchi va to’rtinchi chiziqlari oralig’ining o’rtasida joylashguncha aylantiramiz. 
Masshtab to’rining parallellari 1 va 15-quduqni birlashtiruvchi chiziq bilan kesishgan 
nuqtalar izlanayotgan nuqtalar bo’ladi. Bu nuqtalardan izogipslar o’tadi. Bularni 
chizmaga tushirib, ustiga yozib qo’yiladi. Qatlamlarning yotish chuqurligining 
mutlaq qiymatlarini quduqlar oralig’ida interpolyatsiya qilishda, ularning o’zgarishi 
chiziqli qonun bo’yicha bo’ladi, deb taxmin qilinadi. 
Bunday sharoitda quduqlardan boshlab, ularni tutashtiruvchi to’g’ri chiziq bilan 
kesishguncha bo’lgan masofani izlanayotgan izogipslar orqali quyidagi formula bilan 
hisoblash mumkin 
x
D
h
h
h
h
1
15
1
x



, (5.9) 
bunda h
x

izlanayotgan izogipslar qiymati, m; h
1

1-quduqdagi qatlam ustki 
qismining d-quduqdagi mutlaq chuqurligi, m; h
15

15-qatlam ustki qismining 15-
quduqdagi mutlaq chuqurligi, m; D - 1 va 15-quduqlar orasidagi masofa, m; 
х
-1 va 
15-quduqlarning nuqtalarini birlashtiruvchi to’g’ri chiziqda 1-quduqdan boshlab 
izlanayotgan izogipslargacha bo’lgan masofa. 
(5.9) formulaga ko’ra, 1-quduqdan izlanayotgan izogipsgacha bo’lgan 
masofa
1
15
1
x
h
h
)D
h
(h
х



ga teng. (5.10) 
1 va 15-quduqlar oralig’idagi masofa 500 m ga teng bo’lsa, 1-quduqdan 

600 m 
izogipsgacha bo’lgan masofa ko’rilayotgan misol uchun
110
м
593
625
593)500
600
(
х
1






ga teng bo’ladi. 

610 m izogipsgacha bo’lgan masofa
266
м
593
625
593)500
610
(
х
2






ga teng bo’ladi.