O’zbekistonRespublikasiOliyvao’rtamaxsusta’limvazirligi MirzoUlug’beknomidagiO’zbekistonMilliyuniversiteti

Rasm 15. Ko’p kanalli emission spektr analizatori

Oziqa elementlarining harakatchan va almashinuvchishakllarinituproqtarkibivao’simlikto’qimalaridagimakrovamikroelementlarningyalpitarkibinianiqlashdaemissionspektroskopusullarininginduktivbog’langanplazmalivarentgenofluorestsentusullariqo’llaniladi.[8]

Rasm16.RentgenofluorestsentspektrometrED -7000	Rasm17.Induktiv – bog’langanplazmalioptikemissionspektrometrICRE-9820

Alangalifotometrlarningturlari.Laboratoriyalardayorug’likfiltrigaegabo’lganalangalifotometrlardanfoydalaniladi. BundayasboblarjumlasigaFPF-58, FPL-1; PFMvaboshqalarkiradi.

Расм 18. «Flapho-4» русумли алангали фотометр. А-ташқи кўриниши: 1-ёниш камераси; 2-текшириладиган эритмани олиш ва пуркаш мосламаси; 3-миллиамперметрлар; 4-сарфни ўлчаш мосламаси; 5-ҳаво ва газсарфини ростлайдиган кран дастаклари. Б-оптик электрон каналлар схемаси: 1- ботиқ кўзгу; 2- ёниш мосламаси; 3-линзалар; 4-интерференцион ёруглик фильтр лари; 5-модулятор; 6-селенли фотоэлементлар; 7-кучайтиргич; 8- қайд этиш мосламаси.Аниқланадиган элемент (2) дан чиқиб, ботиқ кўзгу (1) дан қайтади ва турли каналларга тушади. Кейин линзалар (3) ва интерференцион ёруғлик фильтрлари (4) ёрдамида селенли фотоэлемент (б) ларга йўналтирилади. Бунда нурланиш олдиндан ажратгич (5) ёрдамида модуллантирилади.

Keltirilayotganalangalifotometrklassikasboblarturigakirib, faqatginaishlashmexnizminitushuntirishuchunginaberildi.Zamonaviylaboratoriyalardahozirsoddalashtirilganvaishlashosonbo’lganvariantlaridanfoydalaniladi.

AgrokimyoviylaboratoriyalardaishlatiladiganPFMrusumlialangalifotometrikkitablokdaniborat: birinchisidafotometrningyondirishmoslamasivapurkagich, yorug’likfiltrlarigaegaoptiktizim, kuchaytirgichlivamikroampermetrlimultiishqoriyfotoelementdaniboratasosiyqism, ikkinchisidaesakompressorvato’g’rilagichjoylashgan. Fotoelementningspektralsezgirliksohasi - 360-850 nm. Alangalifotometriyadaeritmadagielementlarmiqdoriodatdakalibregrichizig’iyordamidaaniqlanadi.

Kalibregrichizig’inituzish. Buninguchunelementningkonsentratsiyasiortibboradiganandazaeritmalarseriyasitayyorlanadi. Tarkibjihatdanandazaeritmalaraniqlanadiganeritmalargayaqinbo’lishikerak.

Masalan: tuproqdagialmashinuvchankaliyammoniyatsetateritmasidaaniqlanayotganbo’lsa, andozaeritmalarhamxuddishundaykonsentratsiyalieritmaasosidatayyorlanishikerak.

Stakangaengkontsentrlanganandazaeritmaquyiladivaungaasbobningso’ruvchinaychasi (sifon) tushiriladi, diafragmateshikchasinikattaytirishyo’libilanmikroampermetrmilining 40-50 gatengbo’lishigaerishiladi. Qeyinpurkagichgadistillangansuvyuborishyo’libilandag’alvaaniqsozlashdastaklariyordamidamikroampermetr «0» gakeltiriladi.

Andazaeritmalaralangalifotometrpurkagichigaaniqlanadiganelementkonsentratsiyasiningortibborishtartibidabirin-ketinkiritiladivateskaritartibdatakrorlanadi.

Harbirandazaeritmauchuno’rtachaqiymathisoblanadi. Abstsissalaro’qigaaniqlanadiganelementkonsentratsiyasi (mkg/ml), ordinatalaro’qigaesamikroampermetrningko’rsatkichiqo’yiladi.

Kalibregrichizig’inituzishdashart-sharoitlar (andazaeritmatarkibi, asbobdagihavobosimi, mikroampermetrsezgirlikdastaginingholati, diafragmaningochiqlikdarajasi) yozibqo’yiladi.

Namunalarturkuminianiqlasholdidanalangalifotometrningko’rsatkichiandazaeritmalaryordamidatuzatiladi. Distillangansuvvareaktivlartarkibidaaniqlanadiganelementningyo’qligitekshiribboriladi.[6]