O’zbekistonRespublikasiOliyvao’rtamaxsusta’limvazirligi MirzoUlug’beknomidagiO’zbekistonMilliyuniversiteti

Rasm3. Cho’kmalarniyuvishdafoydlaniladiganyuvgichlar

Moddalarniisitish, qizdirishvaquritishjarayonlari

Moddalarniisitishuchunelektrplitalari, gazyokispirtligorelkalarishlatiladi. Moddategishliidishgasolinadivamaxsussuvyokiqumxammomlaridaisitiladi.

Moddaninguchuvchantarkibiyqismlariniyo’qotishuchunmoddaqizdiriladi. Ba’zanmoddatarkibidagikristallizatsionsuvniyo’qotishuchunhammoddaqizdiriladi. Qizdirishuchuntemperaturasi 800 °Сgachabo’lganmufelpechidan, qumhammomidanyokielektrplitasidanfoydalanishmumkin. Issiqtigelvakosachalarniqisqichlaryordamidaushlashkerak.

Moddalarturliusullarbilanquritiladi. Agarqattiqmoddagigroskopikbo’lmasa, moddafiltrqog’ozigayupqaqilibyoyiladivachangtushmasligiuchunustinifiltrqog’ozbilanberkitib, ochiqhavodaquritiladi.

Moddanito’laquritishkerakbo’lsa, uniquritishshkafida 100-110 °Сtemperaturadaqizdiriladi.

Ayrimhollarda (moddalarqizdirilgandaparchalanibketmasligiuchun,tezrokquritishuchunvaboshqasabablargako’ra) vakuumbilanishlovchiquritishshkafidanfoydalaniladi.

Endiginamufelpechidanyokitermostatdanolinganbuyumlarochiqholdaquritilsa, havodansuvbug’larinio’zigayanatortiboladivanatijalarningnoto’g’richikishigasababbo’ladi. Bundayxatolikkayo’lko’ymaslikuchuntigellareksikatorlardama’lumvaqtgachasovutiladi.Tigellarninghajmivadevoriningqalinligigako’raeksikatordagisovutishvaqti 25 – 60minutgachaborishimumkin. Lekintigellarnieksikatordabelgilanganvaqtdanko’proqqo’yishmumkinemas. Agaruzoqvaqtkoldirishgato’g’rikelsa, undayanaboshqatdantortilib,quritiladi.

Eksikatorningko’rinishyuqoridagirasmlardaberilgan.Eksikatorningichkibo’lmasiniikkiqismgabo’lishmumkin. Bubo’lmalarningyuqoriqismidachinniplastinkao’rnatiladi. Eksikatordahavoyuribturishiuchunplastinkateshikliqilibishlangan.Bundayplastinkalarbirnechtatigellarnijoylashtirishuchunmo’ljallangan. Eksikatorningquyibo’lmasi, ya’nitagqismigakaltsiyxloridsolinadi. O’zigasuvbyg’lariniyaxshibiriktiribolishieksikatortubigauchunsuvsizlantirilgankaltsiyxloridtuzidansolibqo’yiladi. Suvbug’larinisuvsizlantirilganmagniyperxlorid (angidrid) tuzlarihamyaxshitortiboladi. Yanafosfoangidridhamsuvniyaxshitortibolishxususiyatigaega, lekinbumoddaqanchako’psuvshimsa, shunchako’periyboshlaydi. Undantashkarifosfoangidridanchaqimmatvanoyobreaktivhisoblanadi. Eksikatorlarnivaqti – vaqtibilanko’rikdano’tkazibturishkerak. Eksikatorbilanishlayotganvaqtdatigelyokiboshqaidishlarkaltsiyxloridbilanifloslanmasligigaahamiyatberishlozim. Unieksikatortubiningyarmidanortiqroqjoyigasolishyaramaydi. Chinniplastinkanivaqti – vaqtibilanolib, tozalabturiladi. Eksikatorqopqog’iningshliflijoyiniyaxshiochilib – yopilishihamadgermetikbo’lishiuchuntexnikvazelinsuribturiladi. Eksikatorichidagiidishlarniolibtarozidatortishvaqtidauningqopqog’ialbattayopibqo’yiladi.

Talabalaboratoriyalardaishlashqoidalari, oddiyapparatlarvaumumiyjarayonlarbilantanishibchiqqach, ushbuanalizlarnio’zimustaqilbajaraolishilozim.