O’zbekistonRespublikasiOliyvao’rtamaxsusta’limvazirligi MirzoUlug’beknomidagiO’zbekistonMilliyuniversiteti

Kimyoviyidishlarniyuvish

Laboratoriyadaishlaydiganharbirtalabakimyoviyidishlarniyuvishniyaxshibilishishart. Chunkibajarilayotgantahlilnatijalarihamidishlarningtozaligigabog’likdir. Laboratoriyasharoitidaidishlarniyuvishuchunvodoprovodsuvi, distillangansuv, kaliybixromataralashmasi,permanganatningishqorvakislotadagieritmasidanfoydalaniladi.Analizninghajmikattabo’lsa, ya’nijudako’pidishlardanfoydalanishkerakbo’lganda , bug’orqalitozalashhammumkin.

Shishaidishlarniyuvishdayorщikvamaxsus щyotkalardanfoydalaniladi.

Idishlarniifloslanganlikdarajasigakarabturlichayuvishmumkin. Idishdevoridayokitagidacho’kmalarbo’lmasa, oddiysuvyordamidaoddiyxo’jaliksovunidanfoydalanganholdayuvib, distillangansuvdachayqashningo’zikifoyakiladi. Agaridishkimyoviyyog’larta’siridaifloslanganbo’lsaqaynoqsovunlisuvdamaxsusshyotkalaryordamidayuviladi. So’ngrakislotayokiishqorbilan, xromkavaoxiridadistillangansuvbilanchayiladi. Idishdevoridagikarbonatqoldiqlarinixloridkislotaning 5 yoki 10 % eritmasiyordamidatozalashmumkin.Idishlarnishundayyuvishkerakki,chayilgandanso’ngidishdevorlaridajudamaydasuvtomchilariyig’ilibqolmasligikerak.

Idishyuvishdaengko’pishlatiladiganreaktiv - xromatangidridaralashmasihisoblanadi. BunitayyorlashuchunK₂Sr₂O₇dan5 grammolib, ustiga 100 mlkonsentrlangansulfatkislotaN₂SO₄quyiladivasuvhammomidaerigunchaqizdiriladivabureaktividishyuvilgandanso’nghamalohidaidishgasolibqo’yiladi, chunkiundanyanako’pmartafoydalanishmumkin. Xromattuzlarinordonerituvchilardakuchlioksidlovchilarbo’libhisoblanganligiuchunturlixilqoldiqlarniparchalabyuboradi. Xromaralashmasidanehtiyotlikbilanfoydalanilmasa, tomchilariyuzgayokiqo’lgasachrashivakiyimgatushibkuydirishimumkin.So’rimlarniolishdaishlatilganpipetkalar, titrlashuchunbyuretkalarxromatangidrideritmasibo’lgansilindrichigabirnechasoatgasolibqo’yiladivashutarzdayuviladi. Tozayuvilganpipetkalarvabyuretkalarhamxromatangidrideritmasiquyilgansilindrgasolibqo’yilsa,ifloslanmaydivakerakbo’lganvaqtdaularniolibdistillangansuvdachayib,ishlatishmumkin. Xromatangidridsuyuqligidanidishlarparafin, kerosin, vosk, mineralyog’larbilanifloslangandafoydalanibbo’lmaydi. Bundayholatlardaboshqaorganikerituvchilardanfoydalanishmumkin. Masalan, smolabilanifloslanganbo’lsa,kislotayokiishqorningkonsentrlanganeritmalariqo’llaniladi.Ba’zixolatlardaaorganikerituvchilardanhamfoydalaniladi (benzol, toluol, atseton, efirvaboshqalar). Organikerituvchilardanfoydalanganvaqtlardaolovlijoydanuzoqroqdaishlaganma’quldir. Engyaxshiyuvishvositasi 10%linatriyfosfathisoblanadi. Uningsuvlieritmasikuchliishqoriymuhithosilqilib,ifloslantiruvchimoddalarnieritibyuborishxususiyatigaega.

Shuniesdatutishlozimki, hechkachonkonsentratsiyasikuchlireaktivlarnirakovinagato’kishyokiidishigahamqaytaribquyishmumkinemas. Boshqatozaidishgasolib, ustigaqandayreaktivekanliginiyozibqo’yishkerak.

Analizlarniboshlashdanoldinkolbalarnafaqatozoda, balkiquruqhambo’lishigae’tiborqaratishkerak.

Endiidishlarniqandayquritishto’g’risidaqisqachato’xtalibo’tamiz.Harbirlaboratoriyadamaxsusilgaklimoslamalardanfoydalanishquritishningengoddiyyo’lihisoblanadi.Ulargakolbalarniyuvib, yaxshilabchayib, ilibqo’yilsabo’ldi.

Quritishshkaflaridaidishlarquritilganbo’lsa, ularniuyharoratigachasovushinikutishkerak.

Laboratoriyadafaqatginakimyoviyidishlartozaligigaemas, balkireaktivlarsaqlanayotganidishlargahame’tiborberishkerak. Buidishlarningsirtiammoniyxloridyokichangbilanyupqapardaholidaifloslanibturganiuchun,ularningustinidoimonamlanganmatoyokisochiqbilanartibturiladi.Laboratoriyadaishnitugatgandanso’nghamkimyoviyidishlarnishutarzdayuvibqo’yiladivaquritiladi.