O‗zbekistonrespublikasi oliyvao‗rtamaxsusta‘limvazirligi

Operativ xotira 
Operativ  xotira  hajmi  ko‗pincha  yetishmaydi,  ba‘zan  bo‗ladi  va 
hech  qachon  haddan  tashqari  ko‗p  bo‗lmaydi.  Faqat  moliyaviy 
cheklashlar  bo‗lishi  mumkin.  Xotira  hajmi  million  baytlar  –  megabayt 
(Mbayt)da  o‗lchanadi.  Ular  qanchalik  katta  bo‗lsa,  shunchalik  yaxshi 
bo‗ladi  va  dasturlar  tezroq  ishlaydi.  Zamonaviy  dasturlar  kamida  16 
Mbayt hajmli xotira talab qiladilar,  vaholanki xotirasi 32 Mbaytdan kam 
bo‗lmagan  kompyuterlarni  eng  ko‗p  sotib  olishadi.  64  Mbaytli  xotira 
bilan  istalgan  dasturni  ishlash  mumkin,  xotira  128  Mbayt  bo‗lsa  esa  – 
juda yaxshi, lekin hozircha qimmatroq. 
Bir  megabayt  juda  yaxshi  hisoblangan  paytlar  u  o‗nlab  alohida 
mikrosxemalar  ko‗rinishida  turna  qator  bo‗lib  onalik  platasining  katta 
qismini qoplar edi. Hozirgi 16-32 megabaytli hajmlarda plata o‗lchamlari 
juda  katta  bo‗lar  edi.  «Xotira»  yangi  texnologiyaga  o‗tdi  –  u  vertikal 
bo‗yicha o‗sa boshladi. 
Dastlab xotiraning sakkiz razryadli SIMM moduli – katta bo‗lmagan 
platachalar 
paydo 
bo‗ldi; 
platachalarga 
xotira 
mikrosxemalari 
kavsharlanar  edi.  Odatda  platada  to‗rttadan  sakkiztagacha  bunday 
bo‗linmalar  o‗rnatilar  edi,  SIMM-modullarining  o‗zi  esa  4  Mbaytgacha 
hajmda  bo‗lar  edi  (9.3-rasm).  Bunda  xotiraning  umumiy  hajmi  15-32 
Mbaytgacha  yetar  edi.  Bunday  SIMM-modullar  30  kontaktli  (ularni 
o‗rnatish uchun bo‗linmadagi kontaktlar soni bo‗yicha) deb ataladi. 
 

---

139 
 
 
4.4-rasm. Operativ xotira modullari 
 
Ularni  72  kontaktliSIMM-modullarialmashtirdi;  ulardaxotira  32-
razryadliqilibtashkilqilingan. 486 kompyuterlari uchun bunday moduldan 
bittasi  yetar  edi  (to‗rtta  30  kontaktli  o‗rniga),  ma‘lumotlar  shinasi  64 
razryadli «Pentium» uchun esa SIMM-modullar soni albatta juft bo‗lishi 
kerak. 
Bitta  SIMM-modulning  hajmi  –  4  dan  32  Mbaytgacha.  Umumiy 
holda kompyuterni tanlashda xotiraning zarur bo‗lgan hajmi modullarning 
eng  kam  sonida  yig‗ilgan  bo‗lishligiga  intilish  zarur.  Bunda  yanada 
kengaytirish uchun bo‗sh uyachalar qoladi. 
Hozirgi  paytda  SIMM-modullardan  deyarli  foydalanishmayapti. 
Xotira 
mikrosxemalarini 
ishlab 
chiqarish 
texnologiyasi 
– 
mikroelektronikaning  eng  tez  rivojlanayotgan  sohalaridan  biridir.  Yaqin 
o‗tmishda  xotira  protsessorga  nisbatan  ancha  sekin  ishlardi  va  unga 
murojaat  qilish  uchun  kutish  sikllari  va  maxsus  bufer  sxemalar  –  kesh-
xotiralardan  foydalanishar  edi.  Bugungi  kunda  DIMM  xotira  modullari 
ko‗proq qo‗llanilmoqda; ular protsessor bilan sinxron ishlaydi (6.1-rasm). 
DIMM-modullarni  juft  o‗rnatish  shart  emas  –  ularning  soni  toq 
bo‗lishi  ham  mumkin.  Eng  universal  onalik  platalari  ham  DIMM-
modullarini  va  ham  SIMM-modullarini  o‗rnatish  uchun  bo‗linmalarga 

---

140 
 
ega, lekin bu modullarni aralash o‗rnatib bo‗lmaydi. Ya‘ni operativ xotira 
mikrosxemalari bir turga taalluqli bo‗lishi kerak.  
Kompyuter 
ishining 
ishonchliligi 
muayyan 
modullarning 
xossalariga  bog‗liq  bo‗lishi  mumkin.  Bir  ishlab  chiqaruvchining  bir  xil 
modullaridan  foydalanish  eng  yaxshi  variant  hisoblanadi  (agar  bir