O`zbekistonrespublikasi maktabgacha ta’lim vazirligi maktabgacha ta’lim tashkilotlari direktor va mutaxassislarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti

— tilning o`ng va yon taraflari «SHI», «she» tovushlari talaffuzidagi vaziyatni egallaydi.
— yumshok, tanglay ko’tarilgan,ovoz o`n paychalari bo’shashgan, havo oqimi jipslashuv joyidan portlab chiqadi va tilning old qismi yumshoq, «SH'» artikulyasiyasiga xos holatda «CH» tovushi me’yorda hosil bo`ladi.
«CH» tovushining noto’g’ri talaffuz so`zlari «CH» tovushining noto’g’ri talaffuzi.
«CH» tovushini «s» tovushiga almashtirib talaffuz qilish.
Bolaning tili tepa tish va tanglay tomon ko`arilmaydi yoki
ko`tarilsa-da, qiska muddat ichida pastga tushib ketadi. Kerakli artikulyasiyani hosil qila olmaydi. Bola «CH» tovushi
ishtirokidagi so`zlarni quydagicha talaffuz qiladi. Masalan:
cho`chqa — tutka, qaychi —Kayti».
2. «CH» tovushini «T» tovushiga almashtirib talaffuz qilish.
Bola «CH» tovushi ishtirokidagi so`zlarni quyidagicha talaffuz qiladi. Masalan: cho`chqa — tutka, qaychi —Kayti».
3. «CH» tovushini mutlak ishlatmaslik. Ikki ko`rinishda bo`ladi.
Birinchi qo`rinishida bola «CH» tovushidan keyin kelgan
unli tovushni cho’zib talaffuz qiladi. Masalan: «choy — ooy.
cho`chka ~ uka, kaychi — kayii».

«III» “ «CH» ■“ »J» tovushlarining bir so`zda talaffuz qilinishi

ishchan shijoat chorshanba
sholcha jo’shqin shirguruch
choyshab uchrashuv shamchiroq
shirchoy jazirama achchiqtosh
kashnich oshpichoq jimjiloq
Uzlashtirilgan so’zlardan tuzilgan jumla va gaplar
Jamshid xushchaqchaq yigit.
Navr0`z sayliga chaqirdi jarchi.
CHashma yonida dam olish boshqacha.
Oshpichoqda to’g`radim kashnich.
Uyda chiroq, yo`q, edi, yoqdik shamchiroq,..
SHirchoy, shirguruch tayyorlash uchun kerak
Ukamning kulgusi juda boshkacha.
qofiyali sof nutq mashqi
cha-cha-cha — yo`lakka solingan sholcha
chi-chi-chi - «ehe-hey», — deb chaqirar jarchi
ash-ash-ash - arkonning bir bulagi chalkash
chan-chan-chan — katta akam mehnatkash ishchan
nich-nlch-lich — sho`rvaga solishga kashinich
sh ab-sh ab-sh ab — karavotning ustida choyshab
choy-choy-choy — menga berishdi shirchoy
chak-chak,-chak. — bolalar xushchaqchaq.
ruch-ruch-ruch — tayyor bo`ldi shirguruch
toi1-tosh -tosh - ming dardga davo achchiqtosh
CH0K.-CH0K.-CH0K - oshxonada oshpichoq.
cha-cha-cha — bu qiliging oshiqcha
cha-cha-cha — toychog`imni sevaman men boshqacha
cha-cha-cha - ovqatimni eb bo`ldim, bering qo`shimcha.

Xulosa

Xulosa qilib aytganda, nutqida nuqsoni bo‘lgan bolalar o‘quv-tarbiyaviy jarayonini muvaffaqiyatli amalga oshirish, korreksiyalashga yo`naltirilgan pedatogik vositalardan to`gri foydalanish, nutq nuqsonlariga ega bo`lgan bolalarni o`xshash xolatlardan farqlash; bolalarni tegishli maxsus muassasalarga to’g’ri yo`naltirish; bolalaming nuqsonlari tuzilishini bilish va hissiy-irodaviy doiralari, individual psixologik xususiyatlarini e’tiborga olgan xolda pedatogik ta’sirning samarali metodlarini va usullari bilish malakali kadrlar tayyorlashda muhim ahamiyat kasb etadi.Bolalarni to’g’ri rivojlanishi,ularning psixikasi jismoniy o’sishi, ularni sog`lom tug`ilishi tashqi muhitga moslashishi albatta faqatgina lotopedga emas balk ota-onalarga xam bog`liq.Shuning uchun xam xozirgi kunda yosh onalarni onalikka tayyorlash,nuqtida nuqsonli bolalar tug`ilishini oldini olish bo`yicha ko`plab chora- tadbirlar amalga oshirilmoqda.Bugungi kunda maktagacha tarbiya yoshdagi bolalarning nutqida nuqsoniga ega bo`lishi yoki ularni rivojlanib avj olib birlamchi nutqi nuqsonning ikkilamchi nuqsonga ega bo`lishida ota-onalarning e`tiborsizligi, yetarlicha bilimga ega bo`lmasligi xam sabab bo`lmoqda.
Yuqoridagi keltirilgan mashqlar maslaxatlarga tayangan holda lotoped xar bir bolalarga to’g’ri aniq, tashxis qo`ysa albatta mamlakatimizda bunday nuqsonlarga ega bo`lgan bolalar soni xam ancha kamayadi degan umiddaman.