О’zbekistonning eng yangi tarixi

3. Milliy urf-odatlar, qadriyatlar va an'analarning qayta tiklanishi.
Mustaqillik yillari Iydi Ramazon va Qurbon Hayit kunlari diniy qadriyatlarimizning bayram sifatida nishonlanishi, Navro‘z umumxalq bayrami xalqimiz hayotidan mustahkam o‘rin olganligi,har yili vatandoshlarimiz haj va umra safarlarini ado etayotganligi, mustaqillik yillarida masjid va madrasalar, qadamjolar ta'mirlandi.
Tarixdan ma'lumki, X asrning ikkinchi yarmi va XI asr boshlarida Xorazmda vujudga kelib keng faoliyat ko‘rsatgan mashhur Ma'mun akademiyasi ilm-fan ravnaqiga ijobiy ta'sir etgan ilm maskanlaridan hisoblangan. Jumladan, Muhammad al-Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy, Abu Ali ibn Sino, Abu Nasr Mansur ibn Iroq singari ilm peshvolari ham dastlab shu fan maskanida ulg‘ayib, kamolot bosqichiga ko‘tarilganlar.
Shuningdek, IX-XII asrlarda Movarounnahrda ilm-fan yuksalib, hozirgi zamon fanining ko‘plab tarmoqlari va yo‘nalishlariga chinakam poydevor yaratildi. Xususan matematika, algebra, astronomiya, tibbiyot, geologiya, geodeziya, jo‘g‘rofiya, falsafa singari dunyoviy fanlarning tamal toshi tom ma'noda shu davrda qo‘yildi.
Shu o‘rinda jahon fani va sivilizasiyasiga hissa qo‘shgan Muhammad Muso al-Xorazmiy (783-850), Ahmad al-Marvoziy (780-880),Ahmad al-Farg‘oniy (797-865),Abu Nasr Forobiy (873-950), Abu Bakr Muhammad Narshahiy (899-959), Abu Abdulloh Xorazmiy (vafoti 997y), Abu Rayxon Beruniy (973-1048), Abu Bakr al-Xorazmiy (935-993),Abu Ali ibn Sino (980-1037), Ismoil Jurjoniy (1042-1136), Mahmud az-Zamahshariy (1075-1149),Burhoniddin Marg‘inoniy (1123-1197), Mahmud Chag‘miniy (XII-XIII asr boshlari) kabi buyuk allomalarimizlarni alohida ta'kidlash o‘rinlidir. Bu ulug‘ zotlar nafaqat ma'lum bir sohaga doir fundamental bilimlar balki, inson kamoloti, ma'naviyati, komillik sari intilib yashash eng ezgu fazilatlardan ekanligi kabi g‘oyalari bugungi kunda ham ma'naviy yetuk insonni shakllantirishda, ma'naviyatni yuksaltirishda juda ahamiyatlidir.
Tadqiqotchi-olimlarning fikricha, Sharq, xususan, Markaziy Osiyo mintaqasi IX-XII va XIV-XV asrlarda bamisoli po‘rtanadek otilib chiqqan ikki qudratli ilmiy-madaniy, ma'naviyyuksalishning manbai hisoblanib, jahonning boshqa mintaqalaridagi Renessans jarayonlariga ijobiy ta'sir ko‘rsatgan Sharq uyg‘onish davri – Sharq Renessansi sifatida dunyo ilmiy jamoatchiligi tomonidan haqli ravishda tan olingan.
O‘rta asr Sharq allomalarining qoldirgan boy ma'naviy merosining ahamiyati nafaqat mamlakatimizda balki, jahon ilm-fanining rivoji uchun ham asos bo‘ldi. Ulug‘ mutafakkir va allomalarimizning qoldirgan merosining ahamiyati faqatgina ilm, fan sohasida emas balki, ma'naviyat, tarbiya borasidagi konseptual qarashlari o‘zbek xalqining asrlar davomida avloddan-avlodga o‘tib kelayotgan merosi, bebaho xazinasidir.
Shuningdek, Amir Temur, Mirzo Ulug‘bek, Bobur Mirzolarning nomi qayta tiklandi. Amir Temur tavalludining 660 yilligi, Mirzo Ulug‘bekning esa 600 yilligi keng nishonlandi va shu munosabat bilan yurtimizda beqiyos ma'naviy-ma'rifiy ishlar amalga oshirildi.
Milliy-ma'naviy tiklanishimiz borasidagi amalga oshirilgan muhim nazariy va amaliy ahamiyatgi ega bo‘lgan ishlar qatoriga yana quyidagilarni qo‘shish lozim bo‘ladi:
a) milliy-ma'naviy tiklanishimizning ilmiy nazariy konsepsiyasiniishlab chiqilganligi va istiqbolda ma'naviy taraqqiyotimizning XXI asrdagi vazifalarini belgilab berilganligi;
b) milliy-ma'naviy tiklanishning mamlakatimizning totalitarizmdan Demokratik jamiyatga o‘tish sharoitidagi o‘zigi xos xususiyatlarini ilmiy asoslab berilganligi va uning faqat milliy, ijtimoiy-ma'naviy tafakkurimizda emas, shuning bilan birga umumijtimoiy-falsafiy tafakkur taraqqiyotida yangi yo‘nalish boshlab berganligini ham ta'kidlash lozim bo‘ladi.
Moddiy narsalar odamga jismoniy oziq va quvvat bersa, ma'naviyat unga ruhiy oziq va qudrat bag‘ishlaydi. Faqat moddiy jihatdan ta'minlanish bilan kifoyalanish – ongsiz va ruhsiz mahluqotga xos, ma'naviyatga intilish esa ruh va ong egasi bo‘lmish odamzotgagina xos fazilatdir. Ma'naviyat odamning ruhiy va aqliy olami majmui kabi murakkab ijtimoiy hodisadir.
Yuqorida aytganimizdek, ma'naviyat juda keng qamrovli tushuncha bo‘lib, uni bir jumlada ifodalash nihoyatda mushkul.
Ma'naviyat ko‘proq inson qalbiga, botiniy tomoniga qaratilganligi bilan ajralib turadi. Shu ma'noda ma'naviyat inson qalbidagi ilohiy bir nur sanaladiki, bu ilohiy nur hech bir jonzotda yo‘q.
Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda yoshlarga avvalo O‘zbekistonda erkin demokratik, huquqiy, fuqarolik jamiyat barpo etilayotgan mavjud sharoitda mustaqil va erkin fikrlay oladigan, barkamol, yetuk ma'naviy-axloqiy fazilatlarga ega yoshlarni shakllantirishga alohida e'tibor va g‘amxo‘rlikko‘rsatib kelinayotganligi, komil insonni shakllantirish masalasi barcha davrlarda ham muhim ijtimoiy vazifa sifatida kun tartibiga qo‘yilganligi, xususan, zardushtiylik dinida komillikning asosi ezgu fikr, ezgu so‘z va ezgu amal (harakat) dan iborat ekanligi ta'kidlansa, islom ta'limoti g‘oyalariga ko‘ra yetuklikning bosh mezoni – ilmlilik, bilimli bo‘lish kabi g‘oyalar asosida ma'naviy dunyoqarashini shakllantirish zarur hisoblanadi.
Xullas, bugungi globallashuv davrida sharq mutafakkirlarining ilmiy merosini o‘rganish, tadqiq etish barkamol, ma'naviy yetuk, intellektual salohiyatli, bilimli yoshlarni tarbiyalash va kamol toptirishda, ularni yot ta'sirlardan asrab-avaylashda ulkan ahamiyatga egadir. Buyuk mutafakkirlarimizning jahon ilm, fan va taraqqiyotiga qo‘shgan bebaho hissasini teran anglash, olim va mutaxassislarning hamkorligini, unib-o‘sib kelayotgan yosh avlod, talaba va yoshlarning o‘zaro ilmiy – ijodiy aloqalarini kengaytirish dolzarb va muhim ahamiyatga egadir.
Tarixdan ma’lumki, mamlakatimiz bir necha bor ajnabiy bosqinchilar hujumiga duchor bo’lgan, qaramlik va zulm ostida qolgan. Buning oqibatida xalqimizning boy ma’naviy merosi, urf-odatlari qadrsizlanishga mahkum bo’lgan. Ayniqsa, chor mustamlakachiligi va sovetlar tuzumi davrida milliy qadriyatlarimiz, urf-odatlarimiz oyoq osti qilindi. Ona tilimiz, boy ma’naviy merosimiz qadrsizlantirildi, ko’plab masjidu-madrasalar, milliy maktablar, tarixiy yodgorliklar buzildi, qarovsiz qoldi. O’zbekiston davlat mustaqilligini qo’lga kiritgan kundan boshlaboq mamlakatimizda boy ma’naviy merosimizni tiklash va rivojlantirish, jamiyat ma’naviyatini yuksaltirish davlat siyosati darajasiga ko’tarildi. Jamiyat ma’naviyatini tiklash va yuksaltirishni ta’minlovchi ma’naviy-ma’rifiy islohotlarning yo’nalishlari belgilab olindi.
«Moddiy islohotlar, iqtisodiy islohotlar o’z yo’liga. Ularni hal qilish mumkin.Xalqning ta’minotini ham amallab turish mumkin. Ammo, ma’naviy islohotlar - qullik va mutelik iskanjasidan ozod bo’lish, qadni baland tutish, ota-bobalarimizning udumlarini tiklab, ularga munosib voris bo’lish - bundan og’irroq va bundan sharafliroq vazifa yo’q bu dunyoda».
Mustaqillik yillarida boy ma’naviy merosimizni tiklash tadbirlari amalga oshirildi. Milliy madaniyatimizga, jahon tsivilizatsiyasi taraqqiyotiga buyuk hissa qo’shgan bobolarimiz-Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Bahouddin Naqshband, Xo’ja Ahmad Yassaviy, Al-Xorazmiy, Al-Farg’oniy, Ibn Sino, Mirzo Ulug’bek, Alisher Navoiy, Zahiriddin Bobur va boshqa ko’plab ajdodlarimizning milliy va ma’naviy merosi xalqimizga qaytarildi, tavallud topgan kunlari butun mamlakat bo’yicha nishonlandi, ruhlari shod etildi, asarlari nashr etildi. Ularning ma’naviy merosi bugungi kunda xalqimizga yangi jamiyat qurishda ma’naviy kuch-qudrat bag’ishlamoqda, jamiyatimizni ma’naviy yuksaltirishga xizmat qilmoqda.
Prezident Farmoni bilan 1996 yil Amir Temur yili deb e’lon qilindi. Amir Temur tavalludining 660 yilligini nishonlashga bag’ishlangan tadbirlar O’zbekistonda, dunyoning 50 dan ortiq mamlakatlarida o’tkazildi. YuNESKO qarori bilan Sohibqiron yubileyi jahon miqyosida nishonlandi. Parijda Amir Temurga bag’ishlangan madaniyat haftaligi, «Temuriylar davrida fan, madaniyat va maorifning gullab yashnashi» mavzuida xalqaro konferentsiya va ko’rgazmalar bo’lib o’tdi. Toshkent shahrida Amir Temurga haykal qo’yildi, Temuriylar tarixi davlat muzeyi tashkil etildi, uning nomi bilan bog’liq tarixiy yodgorliklar ta’mirlandi.
1999 yil vatanparvar siymo, xalq qahramoni Jaloliddin Manguberdi tavalludining 800 yilligi, xalq dahosi yaratgan Alpomish dostonining 1000 yilligining nishonlanishi, Urganch va Termizda ular xotirasiga barpo etilgan yodgorlik majmuasi jamiyat ma’naviyatini yuksaltirishga, milliy ong va milliy g’ururni ko’tarishga xizmat qilmoqda.
Vatanimiz ozodligi yo’lida shahid ketgan Abdulla Qodiriy, Cho’lpon, Fitrat, Usmon Nosir va boshqa xalq jigarbandlarining nomi, izzat-ikromi, hurmati o’z joyiga qo’yildi, asarlari chop etildi. Birinchi Prezident Islom Karimov tashabbusi bilan Toshkentda mustamlakichilik davri qurbonlari xotirasini abadiylashtirish maqsadida «Shahidlar xotirasi» yodgorlik majmui, «Qatag’on qurbonlari xotirasi» muzeyi, fashizmga qarshi janglarda jon fido etgan xalqimizning farzandlari xotirasini abadiylashtirish maqsadida «Xotira maydoni» majmuasi barpo etildi. Bu tadbirlar xalqimizda milliy ongni yuksaltirishga, tarixiy xotirani tiklanishiga, yoshlarni milliy istiqlol g’oyalari ruhida tarbiyalashga xizmat qilmoqda.
Mustaqillik sharofati bilan diniy qadriyatlar, diniy e’tiqod qayta tiklandi. Ramozon hayiti, Qurbon hayiti, qadimiy xalq bayrami Navro’z qayta tiklandi, bu kunlar Prezident Farmoni bilan dam olish, bayram kuni bo’lib qoldi.
Musulmonlar O’zbekiston xalqi tarixida birinchi marta bevosita hukumat homiyligida har yili Haj va Umra amallarini ado etish imkoniyatlariga ega bo’ldilar. Prezident Farmoni bilan tuzilgan «Ma’naviyat va ma’rifat» jamoatchilik markazi, «Oltin meros» xalqaro xayriya jamg’armasi jamiyatning ma’naviy- ma’rifiy ravnaqi yo’lida xizmat qilmoqda.
Respublikada 17 diniy konfessiya ro’yxatga olingan va rasman faoliyat ko’rstamoqda. 170 dan ortiq diniy tashkilotlar ishlab turibdi va ularda O’zbekistonda yashovchi 130dan ortiq millat va elat vakillari o’zlarining diniy ehtiyojlarini qondirmoqdalar. 1,7 mingdan ortiq masjidlar, xristian ibodatxonalari, sinagoglar va boshqa diniy markazlar ta’mirlandi va yangidan qurildi. 10 dan ortiq diniy ta’lim muassasasi faoliyat ko’rsatmoqda. 1999 yilda Toshkentda Islom Universiteti ochildi.
4.Madaniyat va san'at sohasining rivojlanishi. Xalqaro ko‘rik-tanlovlarning o‘tkazilishi. Milliy sport turlarining rivojlantirilishi. Beshta tashabbus va uning yuksak ma'naviy madaniyatni ta'minlashdagi o‘rni. O’zbekiston hududida xalqning ulug’vor va shonli tarixiga oid 2000 dan ortiq yodgorliklar ta’mirlandi. O’zbek xalqining ming yillar davomida shakllangan, mustamlakachilik davrida oyoq-osti qilingan, insonparvar urf-odatlari va an’analari, madaniy qadriyatlari ehtiyotlab tiklandi va yangi ma’no-mazmun bilan boyitildi.
Maqomchilar, to’y-marosim qo’shiqlari, shoir-baxshilar va folklor-etnografik dastalarning o’nlab ko’rik-tanlovlari o’tkazildi. Pianinochi va skripkachilarning simfonik va kamer musiqalari, zamonaviy estrada guruhlarining festival va tanlovlari bo’lib o’tmoqda. 1997 yildan e’tiboran “Sharq taronalari”, Prezident Sh.Mirziyoyev qaroriga binoan 2018 yildan e’tiboran “Maqom”, “Baxshichilik” Xalqaro festivallari o’tkazib kelinmoqda.
Mamlakatimizda o’zbek tilining xalq va davlat turmushidagi o’rni va ahamiyati qayta tiklandi. Davlat tili haqidagi qonunda o’zbek tili o’zbek xalqining ma’naviy mulki ekanligi, uning ravnaqi, qo’llanilishi va muhofazasi davlat tomonidan ta’minlanishi belgilab qo’yildi. Oliy davlat hokimiyati, mahalliy hokimiyat va boshqaruv organlarida, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarda ish yuritish asosan o’zbek tilida olib borilmoqda.
Respublikamizning ma’muriy-hududiy birliklari, ko’chalari, geografik o’rinlarning nomlariga yagona milliy shakl berildi va o’zbek tilida yozib qo’yildi. Natijada o’zbek xalqining milliy qadr-qimmati qayta tiklandi va mustahkamlandi. Shuningdek, O’zbekistonda istiqomat qilayotgan barcha millat va elatlarning tillari, qadr-qimmati ham o’z o’rniga qo’yildi.
Mamlakatimizda mustaqillik yillarida yoshlarni ma'naviy yetuk va jismonan sog‘lom, vatanparvar va fidoyi etib tarbiyalash, ularni ma'nan yetuk, barkamol, intellektual salohiyatli, komil shaxs sifatida shakllantirish maqsadida keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda.
Mamlakatimizda mustaqillik yillarida aholi keng qatlamini, ayniqsa, yoshlarni jismoniy tarbiya va sport bilan shug‘ullanishga jalb qilish maqsadida yaxlit infratuzilma yaratildi, zamonaviy talablarga javob beradigan ko‘plab ob'ektlar barpo etilib, ulardan samarali foydalanish yo‘lga qo‘yildi. O‘zbekiston yirik xalqaro musobaqalar, xususan, boks, taekvondo, erkin kurash, qilichbozlik va boshqa sport turlari bo‘yicha jahon va Osiyo chempionatlari o‘tkaziladigan mamlakatga aylandi.
Prezidentimiz tashabbusi bilan 2002 yilda Bolalar sportini rivojlantirish jamg‘armasi tashkil etilishi sog‘lom avlodni jismoniy jihatdan baquvvat qilib tarbiyalashda muhim qadam bo‘ldi. O‘tgan davr mobaynida ushbu jamg‘arma mablag‘lari hisobidan 1701 sport inshooti barpo etildi, ularda zamonaviy talablarga javob beradigan mustahkam moddiy-texnik va kadrlar bazasi jamlandi. Bular, shak-shubhasiz, sport bilan shug‘ullanishni ommalashtirishga, bolalar salomatligini mustahkamlashga, xalqaro arenalarda yoshlarimizning yuqori natijalarni qo‘lga kiritishiga, Vatanimiz nufuzini oshirishga xizmat qilmoqda. Qolaversa, mutlaq sog‘lom bolalar soni 2014 yilda 64,5 foizga yetdi. Vaholonki, 2005 yilda bu ko‘rsatkich 52,7 foizni tashkil qilar edi.
Shuni alohida ta'kidlash joizki, “Jismoniy tarbiya va sport to‘g‘risida”gi Qonun mustaqil davlatchiligimizda qabul qilingan ilk hujjatlardan hisoblanadi. O‘zbekiston 1993 yilda Xalqaro olimpiya qo‘mitasi, qator sport federatsiyalariga a'zo bo‘ldi. Terma jamoamiz Olimpiada o‘yinlari, jahon chemionatlarida mustaqil O‘zbekiston Respublikasi bayrog‘i ostida qatnasha boshladi.
O‘tgan yillar davomida yurtimiz sporti jadal rivojlandi. Bugungi kunda vakillarimiz eng nufuzli musobaqalarda mamlakatimiz sha'nini munosib himoya qilib kelishmoqda. Ularning tayyorgarlik va mahorati sezilarli darajada oshdi. Sport amalda ommaviy harakatga aylandi. Hozirgi kunda ikki million nafardan ortiq yigit-qizlarimiz sport bilan muntazam shug‘ullanmoqda.
Darhaqiqat, o‘tgan davr mobaynida hayotimizda juda ko‘p ijobiy o‘zgarishlar yuz berdi. O‘z navbatida, sohada malaka va talablar oshib borayotgani hamda tizimda kadrlar siyosatini yuritish amaldagi qonunchilikni takomillashtirish zaruratini tug‘dirdi.
Yangi tahrirdagi “Jismoniy tarbiya va sport to‘g‘risida”gi Qonun jismoniy tarbiya va sport sohasidagi munosabatlarni tartibga solishning sifat jihatdan mutlaqo yangi huquqiy asoslarini yaratadi.
Bugungi kunda barcha hududlarda zamonaviy sport inshootlari qurilishi bilan bir qatorda, zarur sport inventarlari va jihozlarini ishlab chiqarish yo‘lga qo‘yilmoqda. Yangi tahrirdagi “Jismoniy tarbiya va sport to‘g‘risida”gi Qonunda bu masalaga alohida e'tibor qaratilgani nihoyatda muhimdir.
So‘nggi yillarda davlat va xalqaro standartlarga javob beradigan sport anjomlari, inventarlari va kiyimlarini ishlab chiqarish keng rivojlanmoqda. Mahalliy korxonalar salohiyati hisobga olingan holda sport tovarlari katalogi tuzib chiqilgan.
O‘zbekistonda ishlab chiqarishni mahalliylashtirish dasturi asosida mahalliy xom ashyodan bolalar sporti inshootlarini jihozlashda foydalaniladigan 120 dan ortiq turda inventarlar va yuzdan ziyod turda sport buyumlari ishlab chiqarilmoqda.
Respublikada oxirgi yillarda jismoniy tarbiya va sportni ommalashtirish, aholi o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish, imkoniyatlari cheklangan shaxslarning jismoniy reabilitatsiyasi uchun zarur shart-sharoitlar yaratish hamda mamlakatning xalqaro sport maydonlarida munosib ishtirok etishini ta'minlash borasida izchil chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda.
Shu bilan birga, jismoniy tarbiya va sport sohasida aholi sog‘lig‘ini mustahkamlashga ko‘maklashadigan aniq dasturlarni amaliyotga joriy etish, yoshlarni sportga keng jalb qilish va ular orasidan iqtidorli sportchilarni saralab olish, sport turlari bo‘yicha yuqori natijalarni ta'minlaydigan mahoratli sportchilar bilan milliy terma jamoalarni shakllantirish va trenerlar uchun qo‘shimcha shart-sharoitlar yaratish zarurati mavjud.
Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoevning 2020 yil 24 yanvardagi farmoniga muvofiq, mamlakatda yuksak madaniyatga ega bo‘lgan har tomonlama yetuk hamda jismonan sog‘lom insonni shakllantirish maqsadida aholining jismoniy tarbiya va sport sohasida malaka va bilimlarini orttirishga qaratilgan ustuvor yo‘nalishlarni belgilash, iqtidorli sportchilarni tanlab olish (seleksiya) jarayoniga innovatsion shakllar va usullarni joriy etish maqsadida jismoniy tarbiya va sport tizimini isloh qilishning 2025 yilgacha asosiy yo‘nalishlari etib belgilanib, jismoniy tarbiya va sport bilan muntazam shug‘ullanayotgan aholining umumiy sonini 30 foizgacha, sport tashkilot va muassasalarida shug‘ullanayot-gan yoshlarning umumiy sonini 20 foizgacha oshirish, davlat sport ta'limi muassasalarida trener va mutaxassislarning sifat tarkibi, xususan, oliy ma'lumotli xodimlar sonini bosqichma-bosqich 80 foizgacha yetkazish kаbi dolzarb masalalar belgilangan.
Yurtimizda yoshlar masalasi, ularning barkamol shaxs sifatida kelajakda har tomonlama yetuk, raqobatbardosh malakaga ega kadrlar qilib tarbiyalash masalasi davlat siyosati darajasida qaralib, chuqur islohotlar olib borilmoqda. Ayniqsa, keyingi yillarda mamlakatimiz rivojlangan xorijiy davlatlarning sportni rivojlantirishga qaratilgan taktikalari har tomonlama o‘rganilib, o‘zimizga xos va o‘zimizga mos ravishda ishlab chiqilib, hayotga tatbiq etila boshlandi. Respublikamiz tarixida ana shunday strategik ahamiyatga ega bo‘lgan tarixiy hujjat «O‘zbekiston Respublikasida jismoniy tarbiya va sportni yanada takomillashtirish va ommalashtirish chora–tadbirlari to‘g‘risida»gi Farmoni e'lon qilindi.
Ta'kidlash lozimki, Mustaqillik yillarida yurtimizda jismoniy tarbiya va sportni ommalashtirish, aholi o‘rtasida sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish hamda mamlakatning xalqaro sport maydonlarida munosib ishtirok etishini ta'minlash borasida samarali ishlar amalga oshirilmoqda. Lekin, jismoniy tarbiya va sport sohasida aholi sog‘lig‘ini mustahkamlashga ko‘maklashadigan aniq dasturlarning yetishmasligi, Oliy ta'lim muassasalarida yoshlarni sportga keng jalb qilish va ular orasidan iqtidorli sportchilarni saralab olish, sport turlari bo‘yicha yuqori natijalarni ta'minlaydigan mahoratli sportchilar bilan milliy terma jamoalarni shakllantirish va trenerlar uchun qo‘shimcha shart-sharoitlar yaratish masalalarida kamchiliklarning ham borligi hyech kimga sir emasdi.
Muhtaram Prezidentimiz tomonidan qabul qilingan mazkur Farmon, avvalo, yuqorida ta'kidlangan muammo va kamchiliklarni bartaraf qilishga qaratilganligi bilan, shuningdek, yurtimizda yuksak madaniyatga ega bo‘lgan har tomonlama yetuk hamda jismonan sog‘lom insonni shakllantirish maqsadida aholining jismoniy tarbiya va sport sohasida malaka va bilimlarini orttirishga qaratilgan ustuvor yo‘nalishlarni belgilashga xizmat qilishi bilan ahamiyatlidir.
Eng asosiysi, mazkur strategik hujjatga muvofiq, jismoniy tarbiya va sport tizimini 2025 yilgacha isloh qilishning asosiy yo‘nalishlari belgilab berildi va bu bo‘yicha Konsepsiya hamda Yo‘l xaritasi ishlab chiqildi.
Quvonarli jihati shundaki, jamiyatimizda aholini sog‘lom turmush tarzi tamoyillariga o‘rgatishga yo‘naltirilgan bir qator choralar belgilanganki, unga muvofiq jismoniy tarbiya va sport bilan muntazam shug‘ullanayotgan aholining umumiy sonini yillar kesimida 30 foizgacha, sport tashkilot va muassasalarida shug‘ullanayotgan yoshlarning umumiy sonini 20 foizgacha oshirish ko‘zda tutilgan. Shuningdek, davlat sport ta'limi muassasalarida trener va mutaxassislarning sifat tarkibi, xususan, oliy ma'lumotli xodimlar sonini bosqichma-bosqich 80 foizgacha yetkazishga alohida e'tibor qaratilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Jismoniy tarbiya va sport vazirligi tizimidagi sport maktablari o‘quvchi-sportchilari o‘rtasida “Bolalar sport o‘yinlari”ni o‘tkazish orqali iqtidorli sportchilarni aniqlash va yoshlar terma jamoalariga zaxira yaratish hamda oliy ta'lim muassasalari talabalari o‘rtasida “Talabalar sport o‘yinlari”ni tashkil etish natijasida talabalarni sport bilan muntazam shug‘ullanishga erishish tizimining mexanizmi yaratildi.
Aholining keng qatlamlari, jumladan, umumta'lim maktabi o‘quvchilari, professional va oliy ta'lim muassasalari o‘quvchi va talabalari o‘rtasida jismoniy tarbiyani ommalashtirish, ular orasida iqtidorlilarini aniqlash maqsadida “Umumta'lim maktab sporti” festivali, “Jismoniy tayyorgarligi rivojlangan muassasa” ko‘rik-tanlovini bosqichma-bosqich (tuman, shahar, hudud, respublika) o‘tkazish tizimini ishlab chiqib, tayyorgarlik darajasi rivojlangan eng yaxshi umumta'lim maktabi, professional va oliy ta'lim muassasasi nominatsiyasini joriy etilishi esa oliy ta'lim bilan umumiy o‘rta maxsus ta'lim muassasalarining uzviyligini ta'minlovchi yangicha mexanizm sifatida alohida ta'kidlash lozim.
Oldinlari kuzatilmagan yana bir o‘ziga xoslik shundaki, yurtimiz yoshlari uchun yana bir imkoniyat yaratildi, ya'ni, olimpiya va paralimpiya sport turlari bo‘yicha Olimpiya va Paralimpiya hamda Osiyo va Paraosiyo o‘yinlari, jahon, Osiyo va respublika chempionatlarida oxirgi uch yilda g‘olib va sovrindor (1-3 o‘rin) bo‘lgan sportchi-yoshlarni oliy ta'lim muassasalariga (tibbiyot yo‘nalishidan tashqari) uch yil muddat davomida amal qiluvchi sertifikat asosida qo‘shimcha davlat granti asosida imtihon sinovlarisiz qabul qilish tizimi yaratildi.
Olimpiya sport turlari bo‘yicha respublika (1-o‘rin) va xalqaro musobaqalarda (Olimpiya va Paralimpiya o‘yinlarida, Osiyo va Paraosiyo o‘yinlarida, jahon chempionatida va Osiyo chempionatida 1-3 o‘rinlar) g‘olib chiqqan oliy ta'lim muassasalari talabalarini tayyorlagan jismoniy tarbiya va sport yo‘nalishidagi kafedralar o‘qituvchilariga navbatdagi ilmiy unvonlarni (dotsent, professor) to‘g‘ridan-to‘g‘ri berish tartibi joriy etiladigan bo‘ldi.
Jumladan, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev raisligida 2019 yil 19 mart kuni yoshlarga e'tiborni kuchaytirish, yosh avlodni madaniyat, san'at, jismoniy tarbiya va sportga keng jalb etish, ularda axborot texnologiyalaridan to‘g‘ri foydalanish ko‘nikmasini shakllantirish, yoshlar o‘rtasida kitobxonlikni targ‘ib qilish, xotin-qizlar bandligini ta'minlash masalalariga bag‘ishlangan yig‘ilish bo‘lib o‘tdi.
Ushbu yig‘ilishda davlatimiz rahbari ijtimoiy, ma'naviy-ma'rifiy sohalardagi ishlarni yangi tizim asosida yo‘lga qo‘yish bo‘yicha 5 ta muhim tashabbusni ilgari suradi.
Birinchi tashabbus yoshlarning musiqa, rassomlik, adabiyot, teatr va san'atning boshqa turlariga qiziqishlarini oshirishga, iste'dodini yuzaga chiqarishga xizmat qiladi;
Ikkinchi tashabbus yoshlarni jismoniy chiniqtirish, ularning sport sohasida qobiliyatini namoyon qilishlari uchun zarur sharoitlar yaratishga yo‘naltirilgan;
Uchinchi tashabbus aholi va yoshlar o‘rtasida komp'yuter texnologiyalari va internetdan samarali foydalanishni tashkil etishga qaratilgan;
To‘rtinchi tashabbusyoshlar ma'naviyatini yuksaltirish, ular o‘rtasida kitobxonlikni keng targ‘ib qilish bo‘yicha tizimli ishlarni tashkil etishga yo‘naltirilgan;
Beshinchi tashabbus xotin-qizlarni ish bilan ta'minlash masalalariga bag‘ishlanadi.
Bugungi kunda dunyo xalqlari o‘z milliy madaniyati, ma'naviyatini o‘rganish, targ‘ib qilish, boy an'analarini asrab-avaylash va rivojlantirish, ijodiy hamkorlikni yo‘lga qo‘yish, xalqaro festivallar, ilmiy-amaliy konferensiyalar tashkil etish, tadqiqotlar olib borish borasida jiddiy harakatlar olib bormoqda. Bunda YuNESKO xalqarotashkilotining o‘rni kattadir. Bu tashkilot tashabbusi bilan nomoddiy, ma'naviy, madaniy meros ob'ektlarini o‘rganish, tadqiq etish masalasiga jiddiy e'tibor berilmoqda. Tashkilotning “Ipak yo‘li-muloqot yo‘li”, “Musiqa tinchlik uchun”, “XX asr durdonalari ro‘yxati” loyihalari doirasidagi tadbirlarni alohida ta'kidlash mumkin.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyevning 2017 yil 7 fevraldagi “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida”gi farmoni, 2017 yil 3 avgust kuni O‘zbekiston ijodkor ziyolilari vakillari bilan uchrashuvidagi “Adabiyot va san'at madaniyatni rivojlantirish – xalqimiz ma'naviy olamini yuksaltirishning mustahkam poydevoridir” mavzusidagi nutqi, 2017 yil 15 avgustdagi ”O‘zbekiston kompozitorlari va bastakorlari uyushmasi faoliyatini tashkil etish to‘g‘risida”gi qarori, 2017 yil 31 maydagi “Madaniyat va san'at sohasini yanada rivojlantirish va takomillashtirishga doirchora-tadbirlarto‘g‘risida”gi qarori, 2017 yil 5 iyuldagi “Yoshlarga oid davlat siyosati samaradorligini oshirish va O‘zbekiston yoshlar ittifoqi faoliyatini qo‘llab-quvvatlash to‘g‘risida”gi, 2017 yil 8 avgustdagi “O‘zbekiston Davlat konservatoriyasifaoliyatini yanada rivojlantirish va takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori, 2017 yil 13 sentyabrdagi “Kitob mahsulotlarini nashr etish va tarqatish tizimini rivojlantirish, kitob mutolaasi va kitobxonlik madaniyatini oshirish hamda targ‘ib qilish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar dasturi to‘g‘risida”gi qarori, 2017 yil 16 oktyabrdagi “Madaniyat va san'atni rivojlantirish jamg‘armasini tashkil etish haqida”gi qarori, 2017 yil 17 noyabrdagi “O‘zbek milliy maqom san'atini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi nutqlari, qaror va farmonlari, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 17 sentyabrdagi “Ta'lim tizimida ma'naviy-ma'rifiy ishlar samaradorligini oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi, 2018 yil 26 apreldagi “Baxshichilik va dostonchilik san'atini yanada rivojlantirish hamda takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarorlari va sohaga doir ishlarni yuqori pog‘onaga ko‘tarishda varivojlantirishda oid qabul qilingan me'yoriy-huquqiy hujjatlar qabul qilindi va izchillik bilan hayotga tatbiq etilmoqda.