O’zbekistonning aholisi va mehnat resurslari

1995	2000
2006
Jami	8449.2	8983.0	10196.3
Qishloq xo’jaligi	3480.0	3083.0	3288.6
Sanoat	1093.0	1145.0	1347.5
Transport va aloqa	347.5	382.0	488.1
Qurilish	538.0	676.0	705.4
Savdo va umumiy ovqatlanish	705.0	754.0	903.9
Kommunal va boshka turdagi xizmatlar	214.1	246.0	316.4
Sog’liqni saqlash, ijt.ta’minot va sport	487.1	567.0	735.5
Ta’lim, fan, madaniyat va san’at	1053.6	1120.0	1385.1
Bank va sug’urta	39.9	51.0	54.2
Davlat boshqaruvi	97.4	126.0	132.8
Boshqalar	394.0	781.0	1149.7

Mehnatga layoqatli aholi turli soxalarda ishlaydi va tabiiyki, mehnat natijalari ham har xil bo’ladi. Sanoatda, qishloq xo’jaligida, qurilishda band kishilar mashinalar, oziq-ovqat mahsulotlari, binolar, ya’ni moddiy boylik yaratishadi. Maorif, fan, madaniyat xodimlarining mehnat natijalari ham foydali va zaruriydir. Shu munosabat bilan kishilarning mehnat faoliyati ikki soxaga – moddiy ne’mat ishlab chiqaruvchi va moddiy ne’mat ishlab chiqarmaydigan soxalarga bo’linadi.

Jamiyat hayotining asosini moddiy ne’mat ishlab chiqaruvchi soxa tashkil etgan va shunday bo’lib qoladi. Lekin fan va texnikaning rivojlanishi bilan ishlab chiqarmaydigan soxaning ro’li va bu soxada ishlovchi kishilarni soni ortib boradi.
Ishlab chiqarish takomillashgan sari yuqori malakali mutaxassislar ko’proq talab qilinadi. Zavodlar loyihasini tuzish, yangi mashinalar yaratish uchun konstruktorlik byuro’lari, ilmiy muassasalar kerak bo’ladi. Binobarin, xo’jalikdagi taraqqiyot maorif va fan soxasida ishlovchi xodimlar sonining ko’payishiga bog’liqdir.
Mehnatga yaroqlilar sobiq Ittifoqda respublikalararo ayriboshlanardi. Jumladan, kimyo, mashinasozlik, elektrotexnika, to’qimachilik, binokorlik va kon sanoati korxonalariga asosan Rossiya Federatsiyasi va Ukrainadan kadrlar jalb etilardi. O’zbekistonning tub joy aholisi ikkinchi darajali ishlar bilan band bo’lib qolaverardi. Natijada respublika aholisi tarkibida o’zbeklar ulishi 73 foiz bo’lishiga qaramasdan milliy iqtisodiyotda band bo’lgan o’zbek ishchi va hizmatchilarning ulishi 61,4 foiz edi. Ular sanoatda – 52,5, qurilishida – 50,2, sog’liqni saqlash, ijtimoiy ta’minot, savdo, umumiy ovqatlanish va xalq ta’limida 64 - 68 foiz edi. Endilikda bu nomaqbul jarayonga barham berish uchun tub joy aholidan zamonaviy kasb-korlik bo’yicha malakali milliy kadrlarni shakllantirish muhim vazifaga aylantirildi va buning chorasi qurilmoqda.
Milliy iqtisodiyotga yangi texnologiyalarning joriy qilinishi, ishchi kuchlaridan yuqori malaka va kasbiy tayyorgarlikning talab qilinishi bandlik muommosining, xususan, yoshlar orasida bandlik muommosining o’sishiga olib keladi. Yoshlar uchun bandlik muommosi nafaqalari belgilangan taqdirda ham, asosiy e’tiborni ularni ishga joylashtirishga yoki tayyorgarlik olishi uchun ularga sharoit yaratib berishga qaratish lozim bo’ladi.
Hozirgi kunda respublikamiz iqtisodiy ahvolini yanada yaxshilash uchun aholini ish bilan to’liq ta’minlashimiz zarur. Buning uchun bizga, albatta, qo’shimcha ish joylari kerak bo’ladi. Qo’shimcha ish joylarini kichik korxonalar ko’paytirilgan taqdirdagina topishimiz mumkin.
Respublikamizda ko’p yillar davomida faqat shaharlarda yirik korxonalar bunyod etishga e’tibor berildi. Boz ustiga chetdan ming-minglab ishchi kuchi keltirilishi hisobiga qishloqdagi yoshlar bekorchilar safiga qo’shilib qolaverardi. Dunyodagi barcha rivojlangan mamlakatlar “gigant”chilikdan allaqachon qutulishgan. Bu soxada jahon tajribasidan o'rnak olish mumkin.
Xullas, kichik korxonalar, ayniqsa qishloq aholisini ish bilan ta’minlashning birdan – bir yo’lidir. Shuning uchun qishloq joylarda zavod va fabrikalarning shoxobchalarini, yirik sanoat korxonalarining sehlarini ochish, qishloqlarda azaldan shug’ullanib kelingan maxalliy xunarmandchilik faoliyatini kengaytirish lozim.
Yuqorida ko’rsatib o’tilgan muommolar yechimini topganimizdagina ishchi joylari soni bilan ishchi kuchi soni o’rtasidagi muvofiqlikka erishiladi.