O`zbekistonni rivojlantirish strategiyasi. Fuqarolik jamiyati asoslari

Davlat boshqaruv tizimining asosiy turlarini yoritib bering


Davlat boshqaruv shakli– bunda davlat hokimiyati va boshqaruv oganlarini tashkil topish va tuzilish tartibi belgilanadi. Jaxondagi barcha davlatlar boshqaruv shakliga ko’ra monarxiya va respublika shaklida bo’ladi. Monarxiya – bu oliy davlat hokimiyatini bir shahsning (monarx, podsho, imperator) qo’lida bo’ladi va podsholik avloddan-avlodga meros qilib qoldiradilar.

Monarxiya boshqarish davlat shakli o’z navbatida ikkiga bo’linadi. Cheklanmagan mutloq (absolyut) monarxiya bo’ladi. Absolyut monarxiya feodal davlatning oxirgi rivojlanish bosqichiga xos bo’lib, feodal tarqoqligi jarayoni hamda markazlashgan davlatning paydo bo’lishi davriga mos keladi. Xozirgi paytda absolyut monarxiyaga bir necha O’rta Sharq davlatlarini misol bo’la oladi (Saudiya Arabistoni).

Cheklangan monarxiya boshqaruv shaklida oliy davlat xokimiyati monarx bilan boshqa organ (organlar) o’rtasida mujassamlashgan.

Cheklangan monarxiya turli xil tarixiy bosqichlarda turlichadir. Cheklangan monarxiyaga «soslovno - predstavitelnaya» (****) monarxiya bilan zamonaviy konstitutsion monarxiya tegishlidir.Birinchisi, feodal davriga, ikkinchisi, kapitalizm davriga to’g’ri keladi.

Masalan, tarixda Rim quldorlik davlati, Sharqda despotik Misr, Hitoy quldorlik davlatlari. Hozirgi vaqtda cheklanmagan monarxiya boshqarish davlat shakliga Iordaniya, Omon, Katar, Birlashgan arab amirligi davlatlari misol bo’ladi. 

Cheklangan monarxiyada – davlat tepasida turuvchi monarx, podshoning hokimiyati biron organ yoki qonun bilan cheklanib qo’yiladi. Masalan, Buyuk Britaniya, Shvetsiya, Daniya, Norvegiya va boshqalar. Bu davlatlarda monarx davlat boshlig’i bo’lib, « podsholik qiladi lekin davlatni boshqarmaydi», davlatni hukumat boshqaradi.

Cheklangan monarxiya davlatlari o’z navbatida dualistik va parlamentar monarxiyaga bo’linadi. Dualistik monarxiya davlatlariga Saudiya Arabistoni, Kuvayt davlatlari kiradi. Bu davlatlarda hokimiyat podsho bilan parlament o’rtasida taqsimlangan. Amalda davlatni podsho boshqaradi. Podsho hukumatni o’zi to’zadi, u parlamentni tarhatib yuborish huquqiga ega. Parlamentar monarxiya shaklidagi davlatlarda – davlat boshlig’i monarxiya, hirol, hirolicha, podsho, imperator bo’lib, amalda bular davlatni boshqarmaydi, ularning huquqi cheklangan davlatni hukumat boshqaradi. Masalan, Angliya, Yaponiya, Belgiya, Shvetsiya va boshqalar. Bu davlatlarda davlat boshlig’i monarx, hirolicha va imperatorni roli katta bo’lib, ular davlatning oliy vaqili millat birligi hisoblanib, davlat ishlarini olib borishda mamlakatda va xalqaro miqyosda o’rni kattadir. Ularning davlatni boshqarishda huquqi cheklangan. Amalda davlatni hukumat boshqaradi.

Davlat boshqaruvining respublika shaklida davlat hokimiyati va boshqarishning oliy organlari ma'lum muddatga xalq tomonidan saylab qo’yiladi. Respublika hozirgi dunyoda keng tarqaalgan davlat boshqaruv shakli bo’lib, rivojlangan jaxon davlatlarida uning uch ko’rinishi bor; Prezidentlik respublikasi, parlamentar respublika va boshqaruvning aralash (dualistik) prezidentlik respublikasi shakli.

Respublika boshqaruv shakliga oliy davlat organlarini tashkil etishning demokratik usullari to’g’ri keladi.Rivojlangan davlatlarda oliy organlar o’rtasidagi o’zaro aloqalar xokimiyatni taksimlanishi printsipiga asosan urnatilib, ular saylovchilar bilan aloqada bo’ladilar va ma'suliyatga egadirlar.

Boshqaruvning respublika shakli kuldorlik davlatlarida vujudga kelgan. U o’zining bir muncha yorkin ifodasini demokratik Afina respublikasida topadi.Bu yerda davlatning barcha organlari, jumladan oliy organlarga (xalk majlisi) saylovda Afinaning barcha fuqarolari to’la huquq asosida katnashadilar.Lekin kuldorlik davlatlarida boshqaruv aristokratik respublika shakli ko’prok tarqaalgan bo’lib, saylanuvchi oliy davlat xokimiyati organlarini shakllantirishda «harbiy-er znat» (voenno – zemelnaya znat)larning ishtiroki ko’zga tashlanadi.

Feodalizm davrida boshqaruvning Respublika shakli kamdan-kam qo’llanilgan.

Zamonaviy Respublikalar parlamentlik va prezidantlik ko’rinishida bo’ladilar.Ular o’rtasidagi asosiy farq xukumatni kim tomonidan tayinlanishi va xukumat kim oldida ma'suliyatga egaligida yoki javobgar bo’lishidadir.

Prezidentlik respublikasi shaklidagi davlatlarga (AQSh, Lotin Amerikasi) va boshqa bir qancha rivojlangan davlatlar kiradi. Qonun chiqaruvchi organ AQShda kongress bo’lib, u ikki panatdan, vaqillar va senatdan iborat bo’lib qonunlarni qabul qiladi. Davlat boshlig’i bo’lgan Prezident hukumatning ham boshlig’idir. Ijro hokimiyati parlamentdan mustaqil holda tuziladi va faqat Prezidentga hisob beradi. Ijro hokimiyati qonunchilik tashabbusiga ega emas. Bosh vazir lavozimi bu davlatlarda bo’lmaydi. Bu davlatlarda Prezident bilan birga Vitse Prezidentlik lavozimi mavjud. Prezidentlik respublikasi – bu shunday boshqaruv shakli bo’lib, bu yerda prezidant bevosita, parlamentning ma'lum nazorati ostida xukumatni shakllantiradi, u o’z navbatida prezidant oldida faoliyat bilan javobgardir. Prezidantlik respublikasida premer-vazir lavozimi yo’q bo’lib, asosan davlat boshlig’i va xukumat raxbari lavozimi faoliyatini prezidant bajaradi. Parlamentar respublikada parlament nafaqat qonunchilik vakolatiga, balki xukumatni iste'foga chiqarishni talab qilish huquqiga egadir, ya'ni xukumat o’z faoliyatini bilan parlament oldida javobgardir. Respublika Prezidanti faqat davlat boshlig’i xisoblanadi, ya'ni u xukumat boshlig’i bo’la olmaydi.Siyosiy jixatdan bu shuni ifoda etadiki, ya'ni xukumat parlament saylovlarida g’alaba qozongan partiya (partiyalar) tomonidan shakllantiriladi, prezidant g’olib chiqqan partiyaning lideri emas ekan, u ish olib borish (faoliyat) imkoniyatidan maxrum bo’ladi. Xukumatga esa premer-vazir boshchilik qiladi.

Parlamentar Respublika shaklidagi davlatlarda Prezident faqat davlat boshlig’i bo’lib, asosiy o’rinni hukumat boshlig’i egallaydi. Prezident bevosita xalq tomonidan emas, balki saylovchilar qollegiyasi tomonidan saylanadi. Hukumat ministrlar kengashi oliy organ parlament tomonidan tuziladi va uning oldida javob beradi. Masalan, bunday davlatlarga Germaniya, Hindiston, Italiya, Turkiya va boshqa davlatlar kiradi. Bu davlatlarda parlament hukumatga nisbatan ishonchsizlik votumi berish huquqiga ega. Uni qabul qilish yoki qilmaslik hukumat boshlig’iga bo’g’liq. Boshqaruvning aralash (dualistik prezidentlik respublikasi) shakli. Bu davlatlarda kuchli ijroiya hokimiyati mavjud bo’lib, Prezident ham davlat boshlig’i ham ijro etuvchi hokimiyat boshlig’idir. Ularda vitse-prezidentlik lavozimi bo’lmasdan, bosh vazir lavozimi mavjud bo’lib, hukumat qonunchilik tashabbusi huquqiga ega. Bunday davlatlarda Fransiya misol bo’la oladi. Fransiya Prezidenti vakolatlarini amalga oshirishda yordam beruvchi mahsus apparatga egadir. Masalan; Frantsiyada u yelisoy saroyi Frantsiyada Prezident Konstitutsiyasi asosida milliy mustaqillik, hududiy butunlik va barcha horijiy davlatlar bilan tuzilgan xalqaro shartnomalarga amal qilishning mustahkam kafili bo’lib hisoblanadi. Aralash «yarimprezidantlik» (prezidantlik- parlamentar) respublikalari ham mavjud (Frantsiya, Finlandiya, Portugaliya) bo’lib, ularda xukumatga nisbatan prezidant va parlament o’zining u yoki bu doira (chegara)dagi nazoratini hamda ma'suliyati (javobgarligi) ni bo’lib oladi.

Monarxiya va respublika boshqaruv shakli sifatida o’zlarining nixoyatda yashovchan ekanligini hamda siyosat tarixining barcha bosqichlari va sharoitlarida moslashuvchanligini kursatadi. Musulmon davlati xalifalik VII asrda paydo bo’lgan. Xalifalikning paydo bo’lishi islomning rivojlanishi bilan bog’liq bo’lib, munosabatlar musulmon huquqi asosida tartibga solinadi.A. X. Saidovning ta'kidlashicha, xalifat – musulmon siyosiy nazariyasining asosiy katigoriyasi bo’lib, u ikkita aspektda qurilgan: yo musulmon xokimiyatining moxiyati sifatida, yo maxsus boshqaruv shakli sifatida.Xalifat – shunday tashkilot ko’rinishida bo’lib, uning funktsiyalari oliy siyosiy xokimiyatni amalga oshirishga hamda musulmon jamoasi darajasida dinga bo’lgan e’tiqodini qo’llab - kuvvatlashga qaratilgandir.

5. 
   ”Bozor iqtisodiyotiga o‘tish shoshma-shosharliksiz, bosqichma-bosqich amalga oshirilmog‘i lozim” bu tamoyilini izohlab berin.
   

Bozor iqtisodiyotiga asta-sekin, bosqichma-bosqich o’tish. Bozor iqtisodiyotiga o’tish bu o’zini oqlamagan totalitar rejali iqtisodiy tizimdan istiqboli amalda tasdiqlangan erkin rivojlanuvchi bozor tizimiga o’tishdir. Bu tizimlarning negizlari xilma-xil, rivojlanish qonun va qoidalari ham bir-biridan tubdan farq qiladi. Shuning uchun ham bozor iqtisodiyotiga o’tishda shoshilish yaramaydi. Yangi iqtisodiy, bozor munosabatlariga puxta o’ylab, bosqichma-bosqich o’tish zarur.

Bozor iqtisodiyotiga evolyutsion yo’l bilan o’tish muhim ahamiyatga ega. Bozor munosabatlarining mamlakatimiz hayotiga tatbiq etishning «jadallashtirilgan», «shok holatiga tushirib davolash» g’oyasi bizning respublikamiz uchun nomaqbul yo’ldir. Chunki, ko’nikib qolgan turmush tarzidan, qaror topgan ijtimoiy-iqtisodiy munosabatlardan yangisiga o’tish, kishilarning unga moslashishi mashaqqatli bo’lib, qiyin kechadi. Bozor iqtisodiyotiga o’tish mavjud ma’muriy-rejalashtirishga asoslangan totalitar iqtisodiyotni ta’mirlash, davr talabiga moslashtirish «qayta qurish» emas. Aksincha, iqtisodiyotning tamomila yangilanishi, o’zini oqlamagan totalitar, markaziy rejalashtiriladigan iqtisodiy tizimdan istiqboli rivojlangan va shu yo’lni tanlagan mamlakatlar tajribasida sinalgan bozor iqtisodiyoti tizimiga o’tishdir. Bu tizimlar bir-biridan tubdan farq qiladi (II bob). Shuning uchun totalitar tizim o’z-o’zidan bozor tizimiga aylana olmaydi. Tarixda hech qachon bir iqtisodiy tizimdan ikkinchisiga qisqa vaqt ichida o’tilmagan.

Bozor iqtisodiyoti murakkab tizim. Uning tarkibi ketma-ket shakllanadigan unsurlardan iborat bo’lib, ularni birdan yaratib bo’lmaydi. Rivojlangan mamlakatlarda bozor iqtisodiyoti uzoq yillar davomida shakllangan. U tegishli infrastrukturani, huquqiy asoslar bo’lishini, qonunlarni amal qilishini ta’minlovchi mexanizmni vujudga keltirishni talab qiladi. Vujudga keltirilgan mexanizm ham birdaniga ishga tushib ketmaydi, u asta-sekin izga tushadi, takomillashib boradi. Mamlakatimizda ham avvalo tegishli huquqiy asosni, bozor infrastrukturasini, yangi sharoitda ishlay oladigan kadrlarni tayyorlash uchun vaqt kerak. Odamlarning fikri, dunyoqarashining o’zgarishini yangicha fikrlashga o’rgatish kerak. Eskicha fikrlashdan xoli bo’lmay isloh qilish yo’lidan olg’a borish, tamomila yangicha munosabatlarni joriy etish

mumkin emas.

6. 
   O`zbekistonni rivojlantirish strategiyasi. Fuqarolik jamiyatining shakllanishi va rivojlanishi to‘g‘risidagi umum e’tirof etilgan qonuniyatlarni nechta guruhga ajratilishini yoritib bering.
   

O‘zbekistonda fuqarolik jamiyati asoslariini yaratish va rivojlantirish bo‘yicha amalga oshirilgan ishlarni Fuqarolik jamiyati shakllanishini monitoring qilish mustaqil institutti tomonidan to`rt bosqichga bo‘lib tahlil qilish tavsiya etiladi.

Birinchi bosqich (1991-2000 yillar). Bu davrda O‘zbekiston xalqi o‘z umrini o‘tab bo‘lgan mustabid to`zumdan voz kechib, mamlakatimizda ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotiga asoslangan insonparvar demokratik huquqiy davlat barpo etishni asosiy maqsad sifatida belgilab oldi. Ana shu maqsadni o‘zida ifoda etgan Konstitutsiya respublikamiz qonun chiqaruvchi organi tomonidan qabul qilindi. Bu davrda mustaqil O‘zbekistonning yangi siyosiy tizimi va davlat to`zilishi asoslarini, avvalo, qonunchilik tizimini shakllantirish, markazda va joylarda vakolatli hokimiyat organlarining yaxlit tizimini tashkil etishga qaratilgan ishlar aniq maqsadni ko‘zlab sobitqadamlik bilan amalga oshirildi.

Ikkinchi bosqich (2001-2007 yillar) – faol demokratik yangilanishlar va mamlakatni modernizatsiya qilish davri esa iqtisodiyotimizni barqaror rivojlantirish, siyosiy hayotimizni, qonunchilik, sud-huquq tizimi va ijtimoiy-gumanitar sohalarni izchil isloh qilishni ta’minlashda g‘oyat muhim rol o‘ynagan davr. Bu davrda mamlakatimizni modernizatsiya qilishga, iqtisodiyotni rivojlantirishga, siyosiy hayotimizni, qonunchilik, sud-huquq tizimi va ijtimoiy-madaniy sohalarni izchil isloh etishga qaratilgan demokratik yangilanishlarni ta’minlash maqsadida Konstitutsiyaga ma’lum o‘zgarish va qo‘shimchalar kiritildi. Islohotlarni bosqichma-bosqich amalga oshirish tamoyili qonun chiqaruvchi organ – parlament faoliyatini tashkil etishda ham muvaffaqiyatli qo‘llanildi. Qariyb 15 yillik bir palatali parlament tizimida to‘plangan tajribalar asosida mamlakat oliy organi ikki palatali tizimga o‘tib ishlay boshlashi qonunlarning ham professional (quyi palata), ham vakillik namoyandalari (yuqori palata – Senat) tomonidan puxta ishlab chiqilishi va qabul qilinishiga imkon yaratdi.

Uchinchi bosqich (2008-2010 yillar). Bu davrda taraqqiyotning asosiy jabhalari fuqarolarning ijtimoiy-siyosiy faolligini oshirish, saylov jarayonini yanada demokratlashtirishdan iborat bo‘ldi.

Saylov tizimi rivojida 2008 yili saylov qonunchiligimizga kiritilgan o‘zgartirishlar muhim bosqichni boshlab berdi. Qonunchilik palatasidagi deputatlik o‘rinlarining soni 120 tadan 150 taga ko‘paytirildi, shuningdek, 130 nafar deputat siyosiy partiyalardan saylandi. Yana bir muhim yangilik – qonun hujjatlariga saylov komissiyalarining saylovga tayyorgarlik ko‘rish va o‘tkazish bilan bog‘liq faoliyatida oshkoralikni ko‘proq ta’minlashga qaratilgan normalarning kiritilishida o‘z aksini topdi.

To‘rtinchi bosqich (2010-2016 yillar). O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimovning O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining 2010 yil 12 noyabrda o‘tkazilgan qo‘shma majlisidagi “Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi” mavzuidagi ma’ro`zasida davlat hokimiyati tarmoqlarini, xususan, parlamentni yanada rivojlantirish va mustahkamlash, siyosiy partiyalarning rolini oshirish, shuningdek, demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va iqtisodiyotni liberallashtirishga qaratilgan bir qator qonunchilik tashabbuslari ilgari surildi.

7. 
   O‘zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimovning O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining 2010 yil 12 noyabrda o‘tkazilgan qo‘shma majlisidagi “Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi” mavzuidagi ma’ruzasidabelgilab berilgan eng muhim yo’nalishlarni yoritib berin.
   

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining 2010-yil 12-noyabrda o‘tkazilgan qo‘shma majlisidagi “Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi” mavzuidagi ma’ruzasi mamlakatimiz siyosiy va ijtimoiy hayotida g‘oyat muhim voqea bo‘ldi. Unda mustaqillik yillarida mamlakatimizda amalga oshirilgan ijtimoiy-siyosiy va sotsial-iqtisodiy o‘zgartirishlar jarayoni, O‘zbekistonning demokratik va iqtisodiy islohotlarni o‘tkazishdagi asosiy yutuqlari chuqur tahlil qilindi, ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor iqtisodiyotiga ega bo‘lgan ochiq demokratik davlat qurishning, fuqarolik jamiyatini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari belgilandi.

Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasining qoida va xulosalari asosiy strategik maqsadga erishishga — bozor iqtisodiyoti barqaror rivojlanib borayotgan, inson, uning manfaatlari, huquq va erkinliklari so‘zda emas, balki amalda oliy qadriyat hisoblanuvchi kuchli fuqarolik jamiyatiga ega bo‘lgan ochiq demokratik huquqiy davlatni barpo etishga, O‘zbekiston dunyoning rivojlangan demokratik davlatlari safidan o‘rin olishiga qaratilgan. Konsepsiya mamlakatning siyosiy tizimini yanada modernizatsiya qilish ishida dasturiy hujjat, O‘zbekistonni isloh qilish va demokratlashtirishda yangi bosqich bo‘ldi.

Davlat hokimiyati va boshqaruvini demokratlashtirish, sud-huquq tizimini isloh etish, axborot sohasini isloh qilish hamda axborot va so‘z erkinligini ta’minlash, saylov huquqi erkinligini ta’minlash va saylov qonunchiligini rivojlantirish, fuqarolik jamiyati institutlarini shakllantirish va rivojlantirish, demokratik bozor islohotlarini va iqtisodiyotni liberallashtirishni yanada chuqurlashtirishning Konsepsiyada belgilab berilgan asosiy yo‘nalishlari O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati tomonidan uzoq muddatga mo‘ljallangan konkret harakat dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish uchun asos bo‘lishi kerak.

Mamlakat Prezidenti I.A. Karimovning ma’ruzasida qo‘yilgan vazifalarni hayotga tatbiq etish O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senatidan, xalq deputatlari mahalliy Kengashlaridan, har bir senatordan va barcha darajalardagi deputatlardan yuksak tashabbuskorlikni, qonun ijodkorligi faoliyatining samaradorligini hamda parlament nazoratining ta’sirchanligini oshirishni, o‘z ishida umumdavlat va mintaqalar manfaatlari uyg‘un qo‘shib olib borilishini ta’minlashni talab qiladi. Senat Kengashi, qo‘mitalari va komissiyalarining, mahalliy hokimiyat vakillik organlarining eng muhim vazifasi Konsepsiyaning mazmuni va mohiyatini keng jamoatchilik, O‘zbekiston Respublikasining har bir fuqarosi e’tiboriga yetkazishdan iborat.

8. 
   O’zbekistonni yanada rivojlantirishga qaratilgan Xarakatlar strategiyasining birinchi yo`nalishini bandlari bilan yoritib berin.
   

I. Давлат ва жамият қурилиши тизимини такомиллаштиришнинг устувор йўналишлари

1.1. Демократик ислоҳотларни чуқурлаштириш ва мамлакатни модернизация қилишда Олий Мажлис, сиёсий партияларнинг ролини янада кучайтириш:

• 
  давлат ҳокимияти тизимида Олий Мажлиснинг ролини ошириш, унинг мамлакат ички ва ташқи сиёсатига оид муҳим вазифаларни ҳал этиш ҳамда ижро ҳокимияти фаолияти устидан парламент назоратини амалга ошириш бўйича ваколатларини янада кенгайтириш;
  
• 
  қабул қилинаётган қонунларнинг амалга оширилаётган ижтимоий-сиёсий, ижтимоий-иқтисодий ва суд-ҳуқуқ ислоҳотлари жараёнига таъсирини кучайтиришга йўналтирган ҳолда қонун ижодкорлиги фаолияти сифатини тубдан ошириш;
  
• 
  сиёсий тизимни ривожлантириш, давлат ва жамият ҳаётида сиёсий партияларнинг ролини кучайтириш, улар ўртасида соғлом рақобат муҳитини шакллантириш.
  

1.2. Давлат бошқаруви тизимини ислоҳ қилиш:

• 
  давлат бошқарувини марказлаштиришдан чиқариш, давлат хизматчиларининг касбий тайёргарлик, моддий ва ижтимоий таъминот даражасини ошириш ҳамда иқтисодиётни тартибга солишда давлат иштирокини босқичма-босқич қисқартириш орқали давлат бошқаруви ва давлат хизмати тизимини ислоҳ қилиш;
  
• 
  мамлакатни ижтимоий-сиёсий ва ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш бўйича вазифаларни амалга оширишда ўзаро манфаатли ҳамкорликнинг самарасини оширишга қаратилган давлат-хусусий шерикликнинг замонавий механизмларини жорий этиш;
  
• 
  давлат ҳокимияти ва бошқаруви органлари фаолиятининг очиқлигини таъминлаш, жисмоний ва юридик шахсларнинг ҳуқуқ ва эркинликлари ҳамда қонуний манфаатларига оид ахборотни тақдим қилишнинг замонавий шаклларини жорий этиш;
  
• 
  «Электрон ҳукумат» тизимини такомиллаштириш, давлат хизматлари кўрсатишнинг самараси, сифатини юксалтириш ва бу хизматдан аҳоли ҳамда тадбиркорлик субъектлари томонидан фойдаланиш имкониятини ошириш.
  

1.3. Жамоатчилик бошқаруви тизимини такомиллаштириш:

• 
  халқ билан мулоқотнинг самарали механизмларини жорий этиш;
  
• 
  жамоатчилик назоратини амалга оширишнинг замонавий шаклларини ривожлантириш, ижтимоий шерикликнинг самарасини ошириш;
  
• 
  фуқаролик жамияти институтларини ривожлантириш, уларнинг ижтимоий ва сиёсий фаоллигини ошириш;
  
• 
  маҳалла институтининг жамият бошқарувидаги ўрни ва фаолияти самарадорлигини ошириш;
  
• 
  оммавий ахборот воситаларининг ролини кучайтириш, журналистларнинг касбий фаолиятини ҳимоя қилиш.
  

7. 
   O’zbekistonni yanada rivojlantirish un qabul qilingan Xarakatlar strategiyasi barcha yo’nalishlarini yoritib berin.
   

Harakatlar strategiyasining maqsadi olib borilayotgan islohotlar samaradorligini tubdan oshirishdan, davlat va jamiyatning har tomonlama va jadal rivojlanishini ta’minlash uchun shart-sharoitlar yaratishdan, mamlakatni modernizatsiyalash va hayotning barcha sohalarini erkinlashtirishdan iboratdir.

Xususan, mamlakatni rivojlantirishning quyidagi 5 ta ustuvor yo‘nalishi belgilangan:

1. Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish;

2. Qonun ustuvorligini ta’minlash va sud-huquq tizimini yanada isloh qilish;

3. Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish;

4. Ijtimoiy sohani rivojlantirish;

5. Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy �ag‘rikenglikni ta’minlash, chuqur o‘ylangan, o‘zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish.

Mazkur yo‘nalishlarning har biri mamlakatdagi islohotlarni va yangilanishlarni yanada chuqurlashtirishga oid aniq bo‘limlardan iborat.

Harakatlar strategiyasini besh bosqichda amalga oshirish nazarda tutilmoqda, bunda yillarga beriladigan nomlarga muvofiq har yili uni amalga oshirish bo‘yicha Davlat dasturi tasdiqlanadi.

Davlat dasturining “Davlat va jamiyat qurilishini takomillashtirish” deb nomlangan birinchi yo‘nalishini amalga oshirishda davlat hokimiyati tizimida Oliy Majlisning rolini kuchaytirish, qonun ijodkorligi faoliyatining sifatini tubdan yaxshilash, davlatning hayotida siyosiy partiyalarning rolini kuchaytirish nazarda tutilgan.

Davlat boshqaruvini takomillashtirish, eng avvalo davlat xizmatini isloh qilish, iqtisodiyotda davlat boshqaruvini kamaytirish, davlat va xususiy sektorlarning o‘zaro foydali hamkorligining zamonaviy shakllarini, “Elektron hukumat” tizimini rivojlantirish bo‘yicha chora-tadbirlarni amalga oshirish rejalashtirilgan.

Xalq bilan samarali muloqotni ta’minlash Davlat dasturining eng muhim va dolzarb vazifalaridan biri bo‘ldi. Shu munosabat bilan jamoatchilik nazoratini takomillashtirish, nodavlat notijorat tashkilotlarini, ommaviy axborot vositalarini yanada rivojlantirish, shuningdek mahallaning jamiyat hayotidagi rolini kuchaytirish nazarda tutilmoqda.

Davlat dasturining ikkinchi yo‘nalishi qonun ustuvorligini va sudning chinakam mustaqilligini ta’minlash chora-tadbirlarini nazarda tutadi. Jumladan, qarorlar qabul qilishda sudlar mustaqilligini ta’minlashi kerak bo‘lgan Oliy sud kengashini tuzish, professional sudyalar korpusini shakllantirish, sudyalarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga doir chora-tadbirlarni amalga oshirish rejalashtirilmoqda.

Ma’muriy sudlarni, xo‘jalik sudlari tizimida mintaqaviy apellatsiya sudlarini tuzish, sudya yordamchisi lavozi�ini ta’sis etish orqali sudlarni kelgusida ixtisoslashtirish va ularning devonini mustahkamlash nazarda tutilmoqda.

Sansalorlikka va ishlarning ko‘rib chiqilishi sudlar tomonidan asossiz cho‘zib yuborilishiga yo‘l qo‘ymaslik maqsadida protsessual qonun hujjatlarini takomillashtirish, quyi instansiya sudlarining kamchiliklarini mustaqil bartaraf etish va uzil-kesil qaror qabul qilish yuzasidan yuqori sud instansiyalarining vakolatlarini kengaytirish rejalashtirilmoqda.

Ushbu yo‘nalish doirasida barcha huquqni muhofaza qilish va nazorat organlari, davlat hamda xo‘jalik boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari rahbarlarining xalq bilan bevosita muloqotini yo‘lga qo‘yish chora-tadbirlarini ro‘yobga chiqarish, aholi ularga erkin murojaat eta olishini ta’minlash, jismoniy va yuridik shaxslarning huquqlari hamda erkinliklari buzilganligi to‘g‘risidagi murojaatlarning, xabarlarning o‘z vaqtida olinishini ta’minlash nazarda tutilmoqda.

Huquqbuzarliklarning oldini olish tizimiga, jinoyatchilikka qarshi kurashish va jamoat tartibini saqlash bo‘yicha ichki ishlar organlarining faoliyatini tubdan takomillashtirishga alohida e’tibor qaratiladi.

Shuningdek, ushbu yo‘nalish 2018 — 2021-yillarda jinoyat va jinoyat-protsessual qonun hujjatlarini yanada takomillashtirish konsepsiyasini ishlab chiqishni, sud, huquqni muhofaza qilish va nazorat organlari xodimlarini o‘qitish, tanlash va joy-joyiga qo‘yish tizimini takomillashtirishni, murojaatlarni muntazam tahlil qilishni hamda vaqti-vaqti bilan uning natijalarini e’lon qilib borishni, advokaturani rivojlantirishni, notariat tizimini va FHDY organlarini isloh qilishni ham o‘z ichiga oladi.

“Iqtisodiyotni yanada rivojlantirish va liberallashtirish” deb nomlangan uchinchi yo‘nalishda ko‘rsatilgan chora-tadbirlarni ro‘yobga chiqarish uchun milliy valyuta va narxlarning barqarorligini ta’minlash, valyutani tartibga solishning zamonaviy bozor mexanizmlarini bosqichma-bosqich joriy etish, mahalliy budjetlarning daromad bazasini kengaytirish, tashqi iqtisodiy aloqalarni kengaytirish, eksportga mo‘ljallangan mahsulot va materiallar ishlab chiqarish uchun zamonaviy texnologiyalarni joriy etish, transport-logistika infratuzilmasini, tadbirkorlikni rivojlantirish hamda xorijiy investo?lar uchun investitsiyaviy jozibadorlikni oshirish, soliq ma’murchiligini yaxshilash, bank faoliyatini tartibga solishning zamonaviy prinsiplari va mexanizmlarini joriy etish, ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklarini rivojlantirish, shuningdek turizm industriyasini jadal rivojlantirish nazarda tutilmoqda.

Shuningdek, ushbu yo‘nalish xususiy mulkni, moliya bozorini himoya qilish, qishloq xo‘jaligini modernizatsiyalash, zargarlik sohasini rivojlantirish, ayrim milliy korxonalarning aksiyalarini (IPO) nufuzli xorijiy fond birjalariga dastlabki tarzda joylashtirishga tayyorgarlik ko‘rish chora-tadbirlarini ham o‘z ichiga oladi.

2017 — 2021-yillarda umumiy qiymati 40 milliard AQSh dollari miqdoridagi 649 ta investitsiya loyihasini nazarda tutuvchi tarmoq dasturlarini ro‘yobga chiqarish rejalashtirilmoqda. Natijada keyingi 5 yilda sanoat mahsulotini ishlab chiqarish 1,5 baravar, uning yalpi ichki mahsulotdagi ulushi 33,6 foizdan 36 foizgacha, qayta ishlash tarmog‘i ulushi 80 foizdan 85 foizgacha oshadi.

“Ijtimoiy sohani rivojlantirish” deb nomlangan to‘rtinchi yo‘nalish aholi bandligini oshirish, fuqarolarni ijtimoiy himoya qilish va ularning salomatligini saqlash, yo‘l-transport, muhandislik-kommunikatsiya hamda ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish va modernizatsiyalash, aholini elektr energiya, gaz bilan ta’minlashni yaxshilash, aholining muhtoj qatlamlariga ko‘rsatiladigan ijtimoiy yordam sifatini oshirish, xotin-qizlarning ijtimoiy-siyosiy hayotdagi maqomini oshirish, sog‘liqni saqlash sohasini isloh qilish, maktabgacha ta’lim muassasalarining qulayligini ta’minlash, umumiy o‘rta ta’lim, o‘rta maxsus va oliy ta’lim sifatini yaxshilash hamda ularni rivojlantirish chora-tadbirlarini amalga oshirishni nazarda tutadi.

Xususan, hududlarni har tomonlama rivojlantirish bo‘yicha qariyb 25 mingta investitsiya loyihasini ro‘yobga chiqarish hisobiga 256,4 ming ish o‘rni tashkil etish orqali ahol�ni ish bilan ta’minlash dasturlarini to‘liq ijro etish nazarda tutilgan. Ishsizlik darajasi eng yuqori bo‘lgan mintaqalarda 46,8 ming yangi ish o‘rni tashkil etish, tadbirkorlik faoliyatini boshlash uchun ta’lim muassasalarining 10 ming nafar bitiruvchisiga kreditlar ajratish rejalashtirilmoqda.

Katta yoshli avlodni qo‘llab-quvvatlash, ijtimoiy nafaqalar berish tartibini takomillashtirish, sog‘liqni saqlash sohasini isloh qilish chora-tadbirlari kiritilgan. Jumladan, 78 ta tuman tibbiyot birlashmasini, 7 ta shahar va 2 ta viloyat ko‘p tarmoqli tibbiyot markazini qayta qurish, tez tibbiy yordam xizmatini 1200 ta maxsus avtotransport bilan ta’minlash rejalashtirilmoqda.

Qishloq joylarda 15 mingta arzon uy-joy, 415 kilometrlik suv ta’minoti quvurlari, 316 kilometrlik gaz ta’minoti quvurlari va 291 kilometrlik ichki yo‘llar qurish rejalashtirilgan. Aholiga transport xizmatlari ko‘rsatish sifatini yaxshilash maqsadida 86 ta yangi avtobus yo‘nalishini joriy etish va 537 ta zamonaviy avtobus xarid qilish nazarda tutilmoqda.

“Xavfsizlik, millatlararo totuvlik va diniy bag‘rikenglikni ta’minlash, chuqur o‘ylangan, o‘zaro manfaatli va amaliy ruhdagi tashqi siyosat yuritish” deb nomlangan beshinchi yo‘nalish doirasida respublikaning konstitutsiyaviy tuzumini, suverenitetini, hududiy yaxlitligini himoya qilishga doir chora-tadbirlarni ro‘yobga chiqarish, kiberxavfsizlik sohasida axborot, normativ-huquqiy asoslar tizimini takomillashtirish, aholini favqulodda vaziyatlardan xabardor qilish tizimini tashkil etish va rivojlantirish, Orol fojiasining oqibatlarini yumshatish, shuningdek Millatlararo munosabatlar sohasidagi siyosatning ustuvor yo‘nalishlari konsepsiyasini hamda Diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasini ishlab chiqish nazarda tutilmoqda.

8. 
   “Elektron parlament” tizimini izohlang.
   

Harakatlar strategiyasidaaxolining senatorlar va deputatlar bilan o`zaro muno- sabatlarini, Oliy Majlisning xalq bilan mulokotini takomillashtirish maqsadida «Elektron parlament» tizimini joriy etish buyicha kompleks chora-tadbirlar das- turini ishlab chikish, uni qabul qilishga doyr O`zbekiston Respublikasi Prezidenti karori loyixasini tayyorlash, unda milliy parlament faoliyati samaradorligi va shaf- fofligini oshirish, parlament faoliyatiga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etish vositasida xalq bilan mulokotni takomillashtirish, deputatlarga saylangan saylov okruglari joylashgan maxalliy xokimiyat idoralarining karorlarini yuborish, shuningdek mazkur xududdagi vaziyatdan doimiy ravishda xabardor bulib turish imkonini yaratish buyicha anik vazifalarni belgilash nazarda tutilmokda.

«Elektron parlament» tizimini rivojlantirish mamlakatimizda parlamentning xokimiyatlar bulinishi prinsipini amalga oshirishdagi rolini yanada oshiradi, parlamentning saylov okruglaridagi Fuqarolar, maxalliy vakillik organlari bilan o`zaro mulokoti va alokalarini kuchaytiradi, ular bilan elektron xamkorlik tizimining shakllanishiga shart-sharoitlar yaratadi. Parlament palatalarida foydalaniladigan ma’lumotlar bazasi va axborot resurslarini loyixalashtirish, ishlab chikish va birlashtirish mexanizmini nazarda tutadigan ushbu tizimni shakllantirishga yagona texnologik yondashuvni ta’minlaydi. Kurinib turibdiki, «Elektron parlament» shak- lidagi axborot-kommunikatsiya vositalari parlament palatalari va Fuqarolar urtasi- dagi o`zaro munosabatlarni boglab turuvchi vosita vazifasini bajarishidan tashkari, Fuqarolarning turli manfaatlarini qonunlar va parlamentda ifoda etuvchi institut sifatida namoyon buladi. Bu xolat o`z-o`zidan Fuqarolarning ijtimoiy-siyosiy faolla- shishiga ta’sir kursatadi. Albatta, bu jarayonda Fuqarolar ijtimoiylashuvining asosiy komponentlaridan biri - Fuqarolarning ijtimoiy va siyosiy ongi xam oshib boradi.

9. 
   “Elektron hukumat to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasining Qonuni yoritib bering
   

Мазкур Қонун Олий Мажлис Қонунчилик палатаси томонидан 2015 йил 18 ноябрда қабул қилинган ҳамда Сенат томонидан 2015 йил 3 декабрда маъқулланган эди.

Қонун 6 боб, 34 моддадан иборат бўлиб, расмий эълон қилинган кундан эътиборан олти ой ўтгач кучга киради.

“Электрон ҳукумат тўғрисида”ги қонун қуйидаги боблардан таркиб топган:

1-боб. Умумий қоидалар;
2-боб. Электрон ҳукумат соҳасини давлат томонидан тартибга солиш;
3-боб. Электрон давлат хизматларини кўрсатиш;
4-боб. Электрон ҳукуматнинг ишлашини ташкил этиш;
5-боб. Якунловчи қоидалар.

Қонунга кўра, электрон ҳукумат – давлат органларининг жисмоний ва юридик шахсларга ахборот-коммуникация технологияларини қўллаш йўли билан давлат хизматлари кўрсатишга доир фаолиятини, шунингдек идоралараро электрон ҳамкорлик қилишни таъминлашга қаратилган ташкилий-ҳуқуқий чора-тадбирлар ва техник воситалар тизими.

Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги электрон ҳукумат соҳасидаги ваколатли органдир.

Электрон давлат хизматлари ахборот ва интерактив давлат хизматлари тарзида бўлиши мумкин.

Қонунга кўра, сўралаётган электрон давлат хизмати бўйича электрон ҳужжат тарзида юборилган жавоб қоғоз шаклида юборилган жавобга тенглаштирилади.

Электрон давлат хизматлари ариза берувчиларга давлат органларининг расмий веб-сайтлари орқали ҳамда давлат органлари томонидан кўрсатиладиган интерактив давлат хизматларидан фойдаланишнинг ягона нуқтаси бўлган Ягона интерактив давлат хизматлари портали орқали кўрсатилади.

Электрон ҳукумат тўғрисидаги қонун ҳужжатларини бузганликда айбдор шахслар белгиланган тартибда жавобгар бўлади.

10. 
    “Demokratiya “ so’zi qanday ma’no anglatadi va jamiyatdagi ro`li
    

"Demokratiya" so'zi qanday ma'no anglatadi va jamiyatdagi ro'li.

Fuqarolik jamiyatini rivojlantirish demokratik davlat barpo etishning muxim shartidir. «Demokratiya» so`zi «xalq xokimiyati» degan ma’noni anglatadi. Aynan fuqarolik jamiyati insonga u xokimiyat egasi, xokimiyatning birdan-bir man- bai ekanini xis qilish imkonini beradi. Demak, demokratiyaningrivoji fuqarolik jamiyatining xam tarakkiy etishini taqazo etadi. Fuqarolik jamiyati erkin Fuqarolarning o`z salox,iyatini namoyon qilish soxdsi bulib, ixtiyoriy ravishda shakllangan tashkilot va birlashmalardan tashkil topadi kamda davlatning aralashuvidan xoli buladi. Ijtimoiy Harakatlar, OAV, partiyalar, kasaba uyushmalari, jamoat birlashmalari, nodavlat-notijorat tashkilotlari, Fuqarolarning o`zini o`ziboshkarish organlari, ijodiy uyushmalar - fuqarolik jamiyati institutlari x,isoblanadi. Fuqarolik jamiyatining asosiy maqsadi - insonning turli manfaat va exdiyojlarini tularok kondirish, uning salokiyatini yo`zaga chikarishdan iborat. Zero, fuqarolik jamiyati institutlari jamiyatdagi ayrim muammolarni mustakil ravishda, qonuniy yul bilan, davlatning aralashuvisiz xdl qilishga kodir buladi. O`zini o`ziboshkarish va kat’iy intizom - fuqarolik jamiyatining poydevorini x,osil qiladi. Inson, uning manfaatlari, sha’ni va kadr-kimmati fuqarolik jamiyatining oliy kadriyatlari sifatida tan olinadi.

Demokratiyaning mezonlari ko‘p qirrali bo‘lib, unda siyosiy erkinlik, fuqarolik huquqlari, davlat va jamiyat qurilishida, boshqaruv jarayonlarida ishtirok etishga intilgan, ijtimoiy bahslarga qatnashgan, o‘z hatti-harakatlari, mas’ullik faoliyati bo‘yicha saylovchilar oldida hisobot beruvchi vakillarni tanlashda qatnashgan va insonlar orasida sabr-toqat va murosa lozimligini tushungan fuqarolar tomonidan qadrlangan taqdirda u doimo rivojlanib, takomillashib boradi. Shu jihatdan, O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan demokratik jamiyatni xarakterlovchi muhim mezon mavjuddir. Bular "Jamiyatda, - deb yozadi O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimov, - demokratiya qay darajada ekanligini belgilovchi kamida uchta mezon bor. Bular - xalq qarorlar qabul qilish jarayonlaridan qanchalik xabardorligidir. Hukumat qarorlari xalq tomonidan qanchalik nazorat etilishi, oddiy fuqarolar davlatni boshqarishda qanchalik ishtirok etishidir. Ana shu uch sohada haqiqiy siljishlar bo‘lmas ekan, demokratiya haqidagi hamma gap so‘zlar yo xalqqa xushomad qilish, yoki oddiy siyosiy o‘yin bo‘lib qolaveradi." Respublikada jamiyatning barcha jabhalarida amalga oshayotgan o‘zgarishlarni, ana shu uch mezon bo‘yicha demokratik jamiyat farqni qiyosiy tahlil etiladigan bo‘lsa, quyidagi muhim farqni anglash qiyin emas.

11. 
    Konstitutsiyaning nechanchi moddasida mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining dolzarb masalalari yuzasidan Bosh vazirning hisobotlarini eshitish va muhokama qilish vakolati nazarda tutildi va bundan erishiladigan natija
    

O`zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 98-moddasiga kiritilgan ushbu o`zgartirish va qo`shimchalar Konstitutsiyaning 78- va 93-moddalariga xam tegishli tu- zatishlarni kiritish zaruratini belgiladi. Jumladan, Konstitutsiyaning 78-moddasi 15-bandida Qonunchilik palatasi va Senatning birgalikdagi vakolatlari sifatida mamlakat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishining dolzarb masalalari yo`zasidan Bosh vazirning xisobotlarini eshitish va muxokama qilish vakolati nazarda tutildi. Bu xolat xam siyosiy partiyalar, xam parlament roli va ta’sirining oshirilishiga, Oliy Majlisning qonunlar ijro etilishi ustidan amalga oshiradigan nazorat faoli- yatining yanada takomillashtirilishiga xizmat qiladi. Shuningdek, konstitutsiyaviy isloxotlarning avvalgi bosqichida Xukumatni shakllantirish tartibi yanada demokratlashtirildi. Konstitutsiyaning 98-moddasiga kiritilgan qoidaga muvofiq, O`zbekiston Respublikasi Bosh vaziri nomzodi O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasiga saylovlarda eng kup deputatlik urnini olgan siyosiy partiya yoki teng mikdordagi deputatlik urinlarini kulga kiritgan bir necha siyosiy partiyalar tomonidan taklif etiladi. Yangi Bosh vazir nomzodi O`zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasidagi barcha siyosiy partiyalar fraksiyalari bilan tegishli maslaxdtlashuvlar utkazilganidan sung O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining palatalariga kurib chikish va tasdiklashga takdim qilish uchun taklif etiladi. Oliy Majlis tomonidan Bosh vazir lavozimiga nomzod ikki marta rad etilgan takdirda O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Bosh vazir vazifasini bajaruvchini tayinlaydi va O`zbekiston Respublikasi Oliy Majlisini tarkatib yuboradi. Ushbu norma davlat xokimiyati tarmoklari urtasida o`zaro tiyib turish va ta’sir etish mexa- nizmini yanada takomillashtirdi. Davlat xokimiyati va boshqaruvini demokratlashtirishga karatilgan yangiliklarning axamiyati yana shundan iboratki, ular davlat xrkimiyatining sub’ektlari, ya’ni, davlat boshligi bulgan Prezident, qonun chikaruvchi va ijro etuvchi xokimiyatlar urtasidagi vakolatlarning yanada oqilona taksimlanishini ta’minlashga karatilgandir. Davlat xokimiyati taksimlanishi to`g`risidagi ta’limotga kura, xrkimiyat tarmokdari vako- latlarining tugri taksimlanishi davlat idoralari faoliyatining barkarorligini, ular urtasida samarali xamkorlik yulga kuyilishini kafolatlaydi. Kolaversa, davlat xokimiyatining konstitutsiyaviy tarzda mutanosib va adolatli taksimlanishi pirovar- dida davlatning tom ma’noda demokratik tabiatga ega bulishi va inson xuquqlari izchil ta’minlanishining garovidir.

12. 
    Mamlakat hayotida fuqarolik jamiyati institutlarining rolini oshirish muhim vazifa ekanligini yoritib bering
    

Demokratik institutlar jamiyat hayotida demokratik tamoyillarni qaror topishga xizmat qiladigan tashkilotlar va tuzilmalar majmuasi. Tarixiy jihatdan ularni shartli ravishda demokratik mazmunga ega bo‘lgan an’anaviy, ijtimoiy-siyosiy institutlar (davlat, siyosiy partiyalar, jamoat tashkilotlari, OAV) hamda faqat demokratik jamiyat sharoitida faoliyat yuritadigan maxsus institutlarga, masalan, inson huquqlariga amal qilinishini ta’minlovchi turli nodavlat tuzilmalarga ajratish mumkin. Demokratik institutlar mamlakatda fuqarolik jamiyatini shakllantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Kuchli fuqarolik jamiyatining o‘ziga xos jihatlari shundan iboratki, demokratik tamoyillar rivojida fuqarolik institutlari faoliyatiga keng o‘rin beriladi, ular jamiyatda jamoatchilik nazoratini amalga oshiradi, davlatning e’tiboridan chetda qolgan muammolarni belgilash va bartaraf etishda davlat institutlari bilan hamkorlik qiladi. Bugungi kunda,O‘zbekistonda fuqarolik jamiyati institutlarini shakllantirish va rivojlantirishga qaratilgan 200 dan ortiq qonun va qonunosti hujjatlari qabul qilindi. Bular jumlasiga asosiy xujjatlar sifatida, “O‘zbekiston Respublikasida jamoat birlashmalari to‘g‘risida” (1991y.), “Kasaba uyushmalari, ularning huquqlari va faoliyatining kafolatlari to‘g‘risida” (1992y.), “Nodavlat notijorat tashkilotlari to‘g‘risida” (1999 y.), “Fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari to‘g‘risida” (1999 y.), “Siyosiy partiyalar to‘g‘risida” (1996 y.), “Jamoat fondlari to‘g‘risida” (2003 y.), “Siyosiy partiyalarni moliyalashtirish to‘g‘risida” (2004 y.), “Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar to‘g‘risida” (1991 y), “Nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatining kafolatlari to‘g‘risida” (2007 y), “Ommaviy axborot vositalari to‘g‘risida” (1997 y), “Jamoatchilik nazorati to‘g‘risida”, “Ijtimoiy sherikchilik to‘g‘risida” (2014 y) O‘zbekiston Respublikasi qonunlarini e’tirof etish mumkin.

13. 
    Jismoniy va yuridik shaxslarning murojaatlarini ko’rib chiqish tizimini takomillashtirilishi
    

O`zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yilning 7 fevralidagi «O`zbekiston Res- publikasini yanada rivojlantirish buyicha Harakatlar strategiyasi to`g`risida»gi PF^4-947- son Farmoni bilan tasdiklangan «2017-2021 yillarda O`zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo`nalishi buyicha Harakatlar strategiyasini «Xalq bilan mulokot va inson manfaatlari yili»da amalga oshirishga oid Davlat dasturida xam fuqarolarning murojaatlariga katta e’ti- bor karatilgan bulib, ushbu masala buyicha kuyidagi vazifalar belgilangan: