|
O’zbekistonda iqtisodiyotni rivojlantirish muammo
va yechimlar.
Imomkulova N, TMI talabasi
Ilmiy rahbar: Sh.Allayarov
Insoniyat o‘z tarixida juda ko‘p falokatlarni boshidan kechirgan, bir
necha bor turli ko‘rinishdagi inqirozlar ro‘y bergan bo‘lsa-da bunaqa holat
kuzatilmagan, deb ta’kidlanmoqda. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST)
va
Xalqaro
valyuta
jamg‘armasi
(XVJ)
dunyoni
qamrab
olgan
pandemiyaning chuqur ijtimoiy va iqtisodiy oqibatlari kundan-kunga
og‘irlashib borayotganligini qayd etmoqda.Oldinlari inqirozlar asosan
iqtisodiy bo‘lib, ma’lum darajada ijtimoiy hayotga ham salbiy ta’sir
ko‘rsatgan. Bugungi inqiroz esa ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan bab-baravar
baholanmoqda.
JSST rahbari Tedros Adan Gebreisus Jenevadagi
tashkilotning bosh qarorgohida bo‘lib o‘tgan kundalik brifingda karantin
choralari shoshilinch ravishda olib tashlalanmasa, bu global iqtisodiy
sekinlashuvga
olib
kelishi
mumkinligidan
ogohlantirdi.
Xalqaro
ekspertlarning fikricha jahon savdo aylanmasi 30 foizga kamayadi, 40
milliondan ortiq kishi ishsiz qolishi ehtimoli mavjud. Yevropa ittifoqi
davlatlarida 2020 yilning boshida ishsizlik darajasi o‘rtacha 6,2 foizni tashkil
etgan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich Ispaniya, Italiya, Fransiya, Gretsiya kabi
davlatlarda o‘rtacha 12 foizdan oshishi kutilmoqda. Joriy yilning may oyida
ishsizlik darajasi AQShda ham misli ko‘rilmagan darajada oshgani
aytilmoqda.
Xalqaro valyuta jamg‘armasining joriy yil birinchi yarmida bazaviy
prognozlariga ko‘ra, 2020 yilda jahon iqtisodiyoti 3 foizga qisqarishi
kutilmoqda. Iqtisodiy pasayish rivojlangan davlatlarda 6,1 foizni (shu
jumladan, AQShda 5,9 foiz, Yevrohudud mamlakatlarida 7,5 foiz),
rivojlanayotgan mamlakatlarda 1 foizni, shuningdek, Rossiyada 5,5 foizni va
Qozog‘istonda 2,5 foizni tashkil etishi mumkin.
Jahonda sodir bo‘layotgan bunday vaziyat O‘zbekistonga ham o‘z
ta’sirini o‘tkazib turibdi. Joriy yil birinchi choragida mamlakatimizdagi
iqtisodiy o‘sish sur’ati o‘tgan yilning mos davrga nisbatan 1,6 foizga
pasayishi kuzatilgan. Bundan tashqari, investitsiyalar o‘zlashtirish hajmi
ham sezilarli qisqargan. Bu haqda Iqtisodiy taraqqiyot va kambag‘allikni
qisqartirish vazirligi tomonidan O‘zbekiston iqtisodiyotining joriy holati va
kutilayotgan tendensiyalar bo‘yicha ma’lumotida qayd etildi. 2020 yilning
ikkinchi choragida esa iqtisodiy o‘sish sur’ati 4,1 foizni tashkil etib, o‘tgan
yilning mos davridagi ko‘rsatkichiga (5,7 foiz) nisbatan 1,6 foiz kamayishi
kuzatilgan. Ushbu holatlar mamlakatimizda ham bir qancha muammolarni
keltirib
chiqarmoqda
va
mavjud
ayrim
muammolarni
yanada
kuchaytirmoqda. Shu sababli davlatimiz tomonidan karantin sharoitida
ishlash, ayniqsa, ishsizlik va oziq- ovqat xavfsizligi bilan bog‘liq
muammolarni bartaraf etishga jiddiy e’tibor qartilmoqda.
O‘zbekistonda
pandemiya
sharoitida
vujudga
kelgan
umumiy
muammolarni hal qilishning o‘ziga xos yo‘llari ishlab chiqildi. Davlat rahbari
va hukumat tomonidan bir qator muhim farmon va qarorlar qabul qilindi.
Shu asosida moliya vazirligi huzurida Inqirozga qarshi kurashish
jamg‘armasi tashkil etildi. Iqtisodiyotda band bo‘lgan jismoniy va yuridik
shaxslarga soliq to‘lash muddati kechiktirildi, ayrim subektlar esa joriy yil
oxirigacha soliq to‘lovidan ozod etildi. Tadbirkorlik sub’yektlari va
korxonalarga qator imtiyozlar taqdim etildi, ayrim qarzdorliklar kechiktirildi,
debitorlik qarzdorlik uchun jarima qo‘llash to‘xtatildi, auditorlik tekshirishlar
yil oxirigacha bekor qilindi, koronavirus pandemiyasi tufayli ko‘rilgan
talofatlarni kamaytirish bo‘yicha yana boshqa bir qator yengilliklar berildi.
Mamlakatimiz YaIMni yaratishda xizmat ko‘rsatish sohasining o‘rni va roli
sezilarli darajada bo‘lib, qariyb uning yarmini tashkil qilardi. Hozirgi kunda
xizmatlar sohasining yalpi ichki mahsulotdagi ulushi o‘rtacha 35 foizdan
yuqori
bo‘lsa-da
faoliyati
cheklangan
xizmat
turlarining
ushbu
ko‘rsatkichdagi ulushi 10 foizni ham tashkil etmaydi. Xizmat ko‘rsatishning
pasayishi talabning taklifga nisbatan yuqoriligini ta’minlaydi, bu esa narxlar
muvozanatiga ham salbiy ta’sir o‘tkazadi. Iqtisodiy pasayish holatining
davomiy bo‘lishi ishsizlik muammosining yanada kuchayishiga olib keladi,
uning darajasini oshiradi va aholining to‘lov qobiliyati keskin tushib
ketishiga sabab bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
