O‘zbekistonda fanlararo innovatsiyalar va 8- son ilmiy tadqiqotlar jurnali

O‘ZBEKISTONDA
 
FANLARARO
 
INNOVATSIYALAR

VA 
8-
SON

ILMIY
 
TADQIQOTLAR
 
JURNALI
20.05.2022
283 
parvonachi, naqib, dodxoh, eshik ogʻasi, inoq, shigʻovul, toʻqsoba, miroxur, 
qoravulbegi va boshqa 
Qo'qon xonligida mavjud boʻlgan harbiy unvonlar quyidagicha boʻlgan: 
mingboshi – odatda, u vazirlik vazifasini birga olib borgan. Keyin ponsadboshi, 
yuzboshi, ellikboshi, oʻnboshi, zambarakchi va boshqa Bulardan tashqari, boshqa 
harbiy mansablar ham boʻlgan. Qoʻqonda yashagan sarboz va toʻpchilar faqat 
alohida vazifadagi noib, dodxohning doimiy tasarrufida boʻlganlar. Urush davrida 
noib, dodxoh oʻz qismiga hara-katdagi qoʻshinning hamma sarbozlarini qabul qilgan, 
unga vaqtinchalik boshchilik qilishni maxsus tayinlangan amiri lashkar (bosh 
qoʻmondon)ga topshirardi. 
Ma’lumki, antroponim (yunoncha: antropos - antropos + onoma-atoqli ot) – 
kishi atoqli oti (ism, familiya, laqab, taxallus, patronim va boshqalar). Atoqli ot 
tiplaridan biri. Ma’lum bir tilda mavjud bo‘lgan barcha kishi atoqli otlari majmui, 
fondi antroponimiya deb yuritiladi. Antroponimika yoki ismshunoslik esa 
onomastika (nomshunoslik)ning kishi atoqli otlari (antroponimlar)ning paydo 
bo‘lishi, rivoji va vazifaviy xususiyatlarini o‘rganuvchi bo‘limidir. 
Antropologiya - insonning kelib chiqishi va evolyutsiyasi, inson irqlarining 
kelib chiqishi, inson tanasining tuzilishidagi normal farqlar, o'zgaruvchanlik 
haqidagi fan. Antropologiya ijtimoiy fanlarga juda yaqin biologiya sohasidir. 
Antropologiya g'oyasi ming yillar oldin paydo bo'lgan bo'lsa-da, fan sifatida u faqat 
19-asrning ikkinchi yarmida shakllana boshladi.
Antropologiyaning muhim tarmogʻi — inson tanasining tuzilishi va 
rivojlanishiga taʼsir etuvchi fiziologik, biokimyoviy va irsiy omillarni oʻrganuvchi fan 
20-asr oʻrtalaridan boshlab odam biologiyasi umumiy nomi ostida rivojlana 
boshladi. Insonning paydo bo'lishida nafaqat tabiat qonunlari, balki ijtimoiy omillar 
ham muhim rol o'ynagan. Insonning tug`ilishidan to hozirgi kungacha uning butun 
hayoti ijtimoiy jamiyat taraqqiyoti qonuniyatlari bilan chambarchas bog`liqdir. 
Antropologiyaning fan sifatida rivojlanishida tabiiy va ijtimoiy fanlar ijobiy rol 
o‘ynadi. Zamonaviy fan nuqtai nazaridan antropologiya quyidagi uchta asosiy 
bo'limdan iborat: 
1) inson morfologiyasi; 
2) antropogenez; 
3) irqchilik (etnik antropologiya) - odamning jismoniy tuzilishi 
xususiyatlarining yoshi, jinsi, kasbi va tashqi sharoitlariga qarab qanday o'zgarishini 
tushuntiradi. 
O`zbek 
antroponimlari 
tarixan 
o`rganish 
yaqindagina 
boshlandi. 
E.Begmatovning “Antroponimiyasidagi qadimiy turkiy elemrntlar” maqolasidan 
so`ng ushbu satrlar muallifining qadimiy turkiy yodnomalaridagi antroponomlarga 
bag`ishlangan maqolalar e`lon qilindi. Taniqli navoishunos olimlar Alibek Rustamov 
va Bahrom Bafoyevlar ham o`z ishlarida ba`zi ismlarining ma`no xususiyatlariga 

---