3. O'zb-nda dem-k j-tga utishning uziga xos xususiyatlari.
The peculiarity of changing to democratic society in Uzbekistan.
1-savol. Utish davri nazariyasi deganda mamlakatlarning ma'lum bir ijtimoiy tarakkiyotdan ikkinchisiga utish uchun zarur bulgan oralik boskich, uni urganish, tadkik kilish natijasida shakllangan ilmiy asoslangan karashlar tizimi tushuniladi. Bu tugrisida turli karashlar mavjud. 1. Nemis olimi Leonid Levitin: «Tabiiyki, utish davrlari turli xildagi tartibsiz jarayonlar, mavxumotliklar bilan tula. Kimdir bunday davrlarni daryo buylab uzala tushgan kuprik» deb ta'riflaydi.
2. S.Abduxolikov: «ijtimoiy – tarak-kiyot bir tamaddundan ikkinchi tamaddunga utish, birinchi namunadagi madaniy borlikdan ikkinchi namunadagi madaniy borlikka usib utish tarzida yuz beradi». 3. Professor I.Ergashev: «Bugun tarixiy davrga karash uzining mazmun va moxiyati-ga kura, an'anaviy yakka mafkuraviy karashdan tubdan fark kiladi. Mustabid tuzumning emirilishi bilan tarixiy davrni siyosiylashgan mafkuralashgan mazmunida ta'riflashga barxam berildi».
4. Amerikalik sotsiolog Deniel Bell ijtimoiy tarakkiyotni uch boskichga buladi: 1. Agrar jamiyat; 2. Industrial jamiyat; 3. Postindustrial yoki informatsion jamiyat. Olimlarning fikrlarini umum-lashtirib, birinchidan, jamiyat kanday nomlanishidan kat'iy nazar, uz tarakkiyotida bir boskichdan ikkinchisiga utish jarayonidan iborat bulgan rivojlanish sub'ektidir; ikkinchidan, bir tarakkiyot boskichidan ikkinchisiga utishdagi asosiy kursatkich odamlarning turmush sharoitlaridgi uzgarish.
Demokratik tamoyillar asosiga kurilgan yangi jamiyatga utish bir kator uziga xos xususiyatlarga ega. birinchidan, ayrim mam-tlarda dem-k jarayonlar yangi tuzumning ichida shakllanadi va bu uning xalk uchun farovon xayotni ta'minlash yulidagi faoliyatida namoyon buladi. ikkinchidan, utish davri yuksak darajadagi moddiy imkoniyatlar yuzaga kelishi bilan tugamaydi, balki ularning xalk farovonligini ta'minlashga kay darajada karatilganligi va insonlar erkinliklarining ta'minlanganligi
bilan boglik bulgan jarayon xisoblanadi Xulosa kilib aytganda, utish davri ijt- ikt – siyosiy tuzum emas, balki mam-tlar- ning ularga utish uchun zarur buladigan zaminlarni shakllantirishga ketadigan tarixiy oralik boskich xisoblanadi.
2-savol:Dem-k tamoyillar asosida rivoj-lanayotgan mam-tlarning utish davri taj- ribalariga asoslanib uchta asosiy yul yoki model shakllanganligini kurish mumkin. 1. Klassik an'anaviy yul. a) Uziga xos xarakteri shuki, unda tashki kuchlarning aralashuvisiz, mam-tning uz ichki imkoni-yatlariga tayangan xolda dem-k j-tga utish amalga oshadi. b). Iktisodiy soxada xusu-siy mulkchilik rivojlanishi tufayli axolining kupchilik kismi ish b-n ta'-di.
v). Axolining siyosiy ongi usib boradi. g). Uz xukuklari ta'minlanishiga erishga intilish kuchayadi. 2. Inkilobiy yul. a). Davlatlarda vujudga keltirilgan katta ikt-y saloxiyat kupchilik axolining turmush tarzi nisbatan yukori bulganligiga asoslanib mam-t siyosiy xayotida keskin uzgarishlar amalga oshadi. Bu yul uchun zarur bulgan omillar kuyida-gilar: a) sobik tuzum sharoitida xususiy mulk kurtaklarining saklanib kolganligi;
b). Dem-k kadriyatlarning kurtaklari mavjudligi; v) mam-t xayotini dem-k tamo-yillar asosida kayta kurishga kodir bulgan intellektual saloxiyatning etarli bulishi; g) axolining ma'lum bir kismi dem-k jarayonga moyil bulishi. 3-yul – evolyutsion yoki boskichma – boskich yul. Bu yulning uziga xosligi siyosiy va ikt-y xayotda utkazilayotgan isloxotlar bilan birgalikda ma'-y va ma'r-y soxalar-ni xam rivojlantirib boriladi.
3-savol: Uzb-nda uning uziga xos va uziga mos bulgan evolyutsion tadrijiy yul ishlab chikildi. Bu 5 tamoyilda uz ifoda-sini topdi. Uziga xoslik axolining milliy – tarixiy turmush va tafakkur tarzi, xalk an'analari va urf – odatlaridan kelib chikadi. Uzbek xalkiga kattalarni xurmat kilish, oila va farzandlar tugrisida gamxurlik kilish, ochik kungillilik uzgalar kulfatiga xamdard bulish, uz Vataniga mexr – muxabbat, mexnatsevarlik va boshka….. xos.
Lecture 3 Historical views about democratic society and levels of its development Democratic form of organizations go deep back into past, to those times when there were no republic. They appeared when humanity appeared. Through primitive form of democracy went all peoples: Greeks, Germans and others. The first classical form of republic was Athens Republic, which appeared in fifth century B.C. and represented a collective form of democracy. Existing nowadays democratic systems develop from the forms that appeared at the end of XVIII-XIX centuries under direct influence of liberalism.
Usually, when it is talked about civil society, they turn their views to Aristotle. And really this lecture is about views of this philosopher, who thought that civil society is the society of free, equal citizens connected with each other with determined form of political structure. In this lecture we will look over views of East and West philosophers on democratic societies, republic, human.
