O‘zbekistonda davlatning din va diniy tashkilotlar bilan munosabati O’zbekistonda davlatning din va diniy tashkilotlar bilan munosabati

O‘zbekistonda davlatning din va diniy tashkilotlar bilan munosabati

O’zbekistonda davlatning din va diniy tashkilotlar bilan munosabati

REJA:

• Din e’tiqodning uziga xos ko’rinishi sifatida
• Dinning bag’rikenglik mohiyati
• Dunyoviy davlat va din
• Diniy qadriyatlar va jamiyatning ma’naviy hayoti

E'tiqod tushunchasi. E’tiqod (arabcha «i’takada» fe’lidan) ishonch, imonli bo’lish ma’nolarini anglatadi. Keng ma’noda e’tiqod inson faoliyati uchun ma’naviy asos, yo'l-yo’riq, va mo’ljal bo’lib xizmat qiluvchi, aql, xis va iroda vositasida anglangan bilim, g’oya va shu asosda shakllanadigan maqsadlar majmuini hamda ularning to'g’riligiga ishonch bilan bog’liq,bo’lgan psixologik holatni ifodalaydi.

Yuqoridagi sifatiy xususiyatlar bilan bir qatorda jur’atsizlik, qat’iyatsizlik va befarqlik kabi holatlar xam mavjudligi va ular e’tiqodning zaifligini ko’rsatishini ta’kidlash zarur.Bunday kishilar boshlarqalarga ergashib yoki taqlid qilib yashaydilar. Sharoitga karab goh u goh bu tomonga og’adilar. Bunday e’tiqodiy bo'shlik shaxs kamolotiga salbiy ta’sir ko’rsatadi.

Agar din e’tiqod mutaassib, irqiy, millatchilik, tor siyosiy va iqtisodiy manfaatlar bilan cheklangan bulsa, bunday hollar buzg’unchilikka xizmat qiladi, rivojlanishiga to’sqinlik qiladi. Tarakkiyot,hurlikka yetaklovchi ishonch va e’tiqod bilan buzg’unchi, aldamchi, adashtiruvchi,yolg’on «e’tiqod»ni farqlash juda muhim.

Dunyoviy davlat va din. Mustaqillik ijtimoiy xayotning barcha soxalarida, jumladan, ma’naviy xayotdagi yangilanish jarayonini, tub uzgarishlar davrini boshlab berdi. Dinga bulgan munosabat tubdan uzgardi: sobik sovet tizimining dinga ateistik xujumkorlik siyosatiga bardam berildi, vijdon erkinligi, konun orkali kafolatlandi. Din va dunyoviy davlat orasidagi munosabat xakida gap ketar ekan, eng avvalo, dinning davlatdan ajratilishi tamoyilini asosini ta’kidlash zarur. Bu xakdaKonstitustiyamizning 61-moddasida shunday deyiladi: «Diniy tashkilotlar va bir-lashmalar davlatdan ajratilgan xamda konun oldida tengdir-lar. Danlat diniy birlashma-larning faoliyatiga aralashmaydi». Shu bilan birga, diniy tashkilotlar davlatdan ajratilgan, bulsa-da, bu dinning jamiyatdan ajratilganini anglatmasligini ta’kidlash zarur. Zero, biror dinga e’tikrd kiluvchi fuk.arolar x.am jamiyatning tarkibiy k,ismi va shu sababli din fukdrolik jamiyatida uz mavk.eiga ega buladi. Din va jamiyat x,ayotidagi dialektik alokadorlik-dan din va dunyoviy davlat munosabatini belgilab beruvchi boshk.a bir ta-moyil— din soxasida kecha-yotgan uzgarishlarni xolis va ilmiy urganish, bashorat kilish va shundan kelib chikib, ijobiy jaraenilar rivojiga yanada kengrok imkoniyat yaratish, salbiy xolatlarning oldini olishdir . Davlatning dinga bulgan munosabatini ifodalov-chi boshka bir tamoyil shundan iboratki, davlat dinni xalk, ma’naviyatining uzviy kismi sifatida tan oladi. Shundan kelib chikib, uning rivoji uchun tegishli shart-sharoit yaratishga xarakat kiladi.

«Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar tukrisida»gi konun. Ushbu qonun 1991 yilda kabul kilingan bulib, 1993 yilda kiritilgan ba’zi kushimcha va uzgartirishlar bilan 1998 yilga kadar amalda bulib keldi.

• «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar tukrisida»gi konun. Ushbu qonun 1991 yilda kabul kilingan bulib, 1993 yilda kiritilgan ba’zi kushimcha va uzgartirishlar bilan 1998 yilga kadar amalda bulib keldi.
• 1990 yillarning boshlarida xukumatimiz tomonidan berilgan imkoniyatlarning suiste’mol kilinishi, masjid kurish kampaniyaga aylanib ketishi okibatida ularning soni 89 tadan 5001 tagacha etdi. Ularning aksariyati xujjatlaritulikrasmiylashtirilmagan, malakali imomlar bilan ta’minlanmagan (95,8% diniy ma’lumotsiz) va zarur sharoitlar bulmagan xolda faoliyat yurgizib, turli "peshvo"lar masjidlarni uz uyalariga aylantirishga xarakat kildilar.
• Davr talablari asosida «Vijdon erkinligi va diniy tashkilotlar tugrisida»gi Konunni tubdan uzgartirish zarurati tugildi va 1998 yil I may kupi yaigi taxrirda kabul kilindi.Kiritilgan uzgartirishlar nimalardan iborat edi? Jumladan, K,onunning 8-moddasiga asosan, diniy tashkilot-
• lar 18 yoshga tulgan va respublika xududida doimiy yashayotgan 100 nmfardan kam bulmagan Uzbekiston fukarolari tashabbusi bilan tuzilishi, muayyan konfessiyaga karashli diniy tashkilotlar faoliyatini muvofiklashtirish va yunaltirib borish uchun ular-tip respublika buyicha yagona markaziy boshkaruv organi tuzilishi mumkinligi xakidagi koida mustaxkamlab kuyildi.
• Shuningdek, tegishli diniy ma’lumotga ega bulgan Uzbekistop fukarolari diniy tashkilotlarning
• raxbarlari etib saylanishlari, bunday lavozimga istisno xrlatda xorijiy fukarolar nomzodlari Vazirlar Maxkamasi xuzuridagi Din ishlari buyicha kumita bilan kelishib olinishi belgilab kuyildi.
• Bundan tashkari yana 9,5,16,19 va boshka moddalariga bar kancha uzgarishlar kiritildi.
• Diniy kadriyatlar va jamiyat ma’naviy xayoti. Uzok vakt davomida mafkuraviy tazyikka karamay, Uzbekiston xalk,i avloddan avlodga utib kelgan tarixiy kadriyatlari va uziga xos an’analarini saklab kolishga muvaffak, buldi. Buyuk istiklol esa ularni xar tomonlama rivoji uchun keng imkoniyatlar ochib berdi. Eng avvalo, asrlar davomida umummilliy kadriyat darajasiga kutarilgan diniy bayramlar — Ramazon va Kurbon xayitlariUzbekiston Respublikasi Prezidenti farmonlari (№ 193, 11.04.1991 y. ; №221,
• 20.06.1991 y.) bilan dam olish kuni deb e’lon k,ilingani va ular ommaviy ravishda, emin-erkin nishonlana boshlanganini ta’kidlash zarur.
• Din soxasida olamshumul axamiyat kasb etgan ulamolarning merosini urganish, ajdodlarimiz tomonidan kup asrlar mobaynida yaratib kelingan goyat ulkan, bebaxr ma’naviy va madaniy mulkni asrash davlat siyosati darajasiga kutarilgan nixoyatda muxim vazifa bulib koldi.
• Itimoiy xayotni islox kilish va yangilash jarayonida ma’naviy kadriyatlarning kudratli katlamlari xam ochildi. Bunda Uzbekiston
• Respublikasi Prezidentining soxaga oid kator Farmoyishlari, Vazirlar Max.kamasining karorlari va Farmoyishlari kabul kilinishi muxim axamiyat kasb etdi.

E’tiboringiz uchun rahmat