O‘zbekiston zamini /2019 Tahrir hayʼati

 Key words
: wheat field, cotton field, clover field, fungi of Fusarium
 
Kirish.
Mamlakatimizning sug‘oriladigan 
maydonlarida 
yetishtirilayotgan 
bug‘doy 
navlarini biologik xususiyatlarini inobatga 
olgan holda joylashtirish, yerni va urug‘ni 
ekishga tayyorlash, ekish usuli, me’yori va 
muddatlari, organik va mineral o‘g‘itlar bilan 
oziqlantirish, sug‘orish, begona o‘t, kasallik 
va zararkunandalarga qarshi kurashish, suv 
va yer resurslaridan samarali foydalanishni 
ta’minlovchi innovatsion texnologiyalarni 
joriy etish, shuningdek, kuzgi bug‘doy don 
hosildorligini oshirish maqsadida navlarni to‘g‘ri 
tanlash, saralangan yuqori sifatli urug‘larni ekish 
talab etiladi [1].
Bug‘doy yetishtirishda zamburug‘li 
kasalliklardan zararlanishini kuzatilishi achinarli 
xolatlardan biri xisoblanadi. Fuzarioz kasalligi 
shu jumladandir. Bu kasallikni Fusarium 
zamburug‘i keltirib chiqaradi. Fuzarioz bilan 
kasallangan bug‘doy doni tashqi ko‘rinishidan 
sog‘lom dondan farq qilmasada, urug‘da 
zamburug‘ mitseliysi ikki yil davomida 
saqlanib qoladi. Urug‘larning unuvchanlik 
qobiliyatini pasaytirib, nihollar miqdorini keskin 
kamaytiradi. Kasallik namlik miqdori ortiqcha 
bo‘lgan davrlardagi iqlim sharoitida ayniqsa ko‘p 
Land of Uzbekistan
Земля Узбекистана
4/2021

---

O‘ZBEKISTON ZAMINI
4/2019
79
uchraydi. Kasallangan o‘simliklarning gullari 
don hosil qilmasdan to‘kilib ketishi natijasida 
hosildorlik miqdori keskin kamayib ketadi. 
Kasallik qo‘zg‘atuvchisi Fusarium graminearum 
turi bo‘lib, u urug‘ orqali tarqaladi va urug‘larning 
unuvchanlik xususiyatini keskin kamaytirib, 
maysalar qurib qolishiga sabab bo‘ladi [2].
O‘zbekiston 
Respublikasi 
Vazirlar 
Mahkamasining 2020 yil 8 sentyabrdagi 
“
2021 yilda boshoqli don yetishtirish chora-
tadbirlari to‘g‘risida
”
gi 546-sonli qarorida 
boshoqli don ekinlari navlarini hududlarning 
tuproq-iqlim sharoitini hisobga olgan holda 
joylashtirish, maqbul muddatlarda ekish va 
parvarishlash, buning uchun zarur bo‘lgan 
moddiy-texnika resurslarini o‘z vaqtida va to‘liq 
yetkazib berish, boshoqli don hosildorligini 
hamda fermer xo‘jaliklari va g‘allachilik 
klasterlarining manfaatdorligini oshirish haqida 
so‘z boradi [6]. Bu qaror qishloq xo‘jaligi 
sohasida faoliyat olib borayotgan barcha dehqon, 
fermerlar hamda shu sohada ilmiy izlanishlar 
olib borayotgan tadqiqotchilarga katta ma’suliyat 
yuklaydi. Shundan kelib chiqib, boshoqli don 
ekinlarini kasallika chidamli navlarini yaratish, 
ularni yetishtirish agrotexnikasi va hosilni nes-
nobud qilmasdan, yig‘ishtirib olish tadbirlari 
haqida mulohaza qilishga chorlaydi. Vazirlar 
Mahkamasining mazkur qarorini amaldagi 
ijrosi sifatida Toshkent davlat agrar universiteti 
tadqiqotchilari ham kuzgi bug‘doyda uchraydigan 
fuzarioz kasalligi va uni oldini olish borasida bir 
qator tadqiqotlar olib bordilar.
Ushbu ilmiy maqolada kuzgi bug‘doyni 
yetishtirish agrotexnikasi va uning hosiliga 
salbiy ta’sir qiluvchi fuzarioz kasalligini keltirib 
chiqaruvchi zamburug‘lar va ularga qarshi 
qo‘llanilgan chora-tadbirlar haqida so‘z boradi.