O‘zbekiston zamini /2019 Tahrir hayʼati

Land of Uzbekistan
Земля Узбекистана
4/2021

---

O‘ZBEKISTON ZAMINI
4/2019
43
27 mln. so‘mi suv tejovchi texnologiyalarni joriy 
etishga, 18,5 mln. so‘m yerlarni o‘zlashtirishga 
sarflanadi.
Biz tomonidan taklif etilayotgan 
“
Suv 
yig‘ish qurilmasi
” 
ning o‘rtacha narhi 35 ming 
so‘m bo‘lib, 1 gektarga o‘rtacha 650 dona ushbu 
qurilmaga mevali daraxt ko‘chati o‘tqazilsa 
jami 22,7 mln so‘m harajat talab etadi. Demak, 
“
Suv yig‘ish qurilmasi
”
yordamida yaylov va 
lalmi hududlarda bog‘ barpo etilganda, amaldagi 
zamonaviy texnologiyaga nisbatan:
- harajat 2 barobarga kamligi;
- yer osti suvidan umuman foydalanilmasligi;
- vegetatsiya davrida sug‘orish uchun elektr 
energiya talab etilmasligi;
- ekologik bezarar va tabiiy muhitga ta’sir 
4 - rasm. 
O‘zbekiston Respublikasi tog‘, tog‘-oldiva chol yaylov yerlarida qishloq xo‘jalik ekinlarini va mevali daraxtlarni 
yetishtirish mumkin bo‘lgan hududlar xaritasi M: 1:750 000
Land of Uzbekistan
Земля Узбекистана
4/2021

---

O‘ZBEKISTON ZAMINI
4/2019
44
3-расм.
 Жиззах вилояти Зомин туманида ташкил этилган пилот майдонча, 2018 йил
4-расм.
 Бухоро вилоятида ташкил этилган пилот майдончалар, 2018 йил
qilmasligi bilan ustunlikka ega.
Xulosa, taklif va tavsiyalar.
 
1. O‘zbekiston Respublikasida mavjud 
tog‘, tog‘oldi va cho‘l yaylov yerlari tuproqlari 
atmosfera yog‘inlari taʼsirida va murakkab 
relyef sharoitlarda rivojlangan, tabiiy tuproqli 
qatlam (Ach, Acho, B, S) 0-30 sm dan 
1,0-2,0 metrgacha bo‘lgan qalinlikda shakllangan.
2. Yaylov yerlari tuproqlarining fizik-
mexanik, agrokimyoviy, fizik-kimyoviy va 
kimyoviy xossa-xususiyatlari, sug‘oriladigan 
yerlar tuproqlari tarkibiga yaqin ekanligi, ayrim 
unumdorlik ko‘rsatkichlari esa yuqoriligi qayd 
etildi, jumladan 0-30 sm qatlamda:
- gumus miqdori suvlida – 0,8-1,7%, 
yaylovda – 0,4-2,0%;
- harakatchan P2O5 suvlida – 15,0-25,6 mg/
kg, yaylovda – 13,0-30,0 mg/kg;
- 
harakatchan 
K2O 
suvlida 
– 
150-250 mg/kg, yaylovda – 331-473 mg/kg;
- 
quruq 
qoldiq 
miqdori 
suvlida–0,090-0,450%, yaylovda – 0,062-0,267%;
- ball boniteti suvlida – 52-60 ball, yaylovda 
– 22-43 ball.
- yirik chang (0,05-0,01 mm) va o‘rta 
chang (0,01-0,005 mm) zarrachalarining ko‘pligi 
(15,1-59,6%), atmosfera yog‘inlarini, xususan 
namlikni tuproq aeratsiya zonasida yaxshi tutib 
turish imkonini beradi. Demak, yaylov yerlaridan 
samarali foydalanish maqsadida qishloq xo‘jalik 
ekinlarini yetishtirish va bog‘-uzumzor barpo etish 
uchun tuproqlar maqbul xossa-xususiyatlarga ega.
3. Yaylov yerlarining geografik joylashuvi 
lalmi yerlar bilan bir xil ekanligidan kelib chiqib, 
tabiiy unumdorlikni baholash bo‘yicha lalmi yerlar 
uchun ishlab chiqilgan shkala asosida yaylov yerlari 
baholanganda, och tusli va tipik bo‘z tuproqlar ball 
boniteti 21-30 va 31-40 ballga («o‘rtachadan past»), 
to‘q tusli bo‘z va tog‘ jigarrang tuproqlarining 
ball boniteti 41-50 va 51-60 ballga (“o‘rtacha”) 
teng ekanligini ko‘rsatadi. Vertikallik qonuniyati 
nuqtai nazaridan, lalmi yerlar tabiiy unumdorligini 
baholash bo‘yicha ishlab chiqilgan shkala asosida 
yaylov yerlarining tuproq unumdorligini baholash 
maqsadga muvofiq.
4. Yaylov yerlarida o‘tkazilgan tuproq va 
geobotanik tadqiqot natijalari, barcha yaylovlarda 
yer osti suvlari zahirasi cheklanganligi, elektr bilan 
taʼminlanmaganligi, suv tejovchi texnologiyalarni 
qo‘llashda harajatlarning ko‘pligi, yaylov