O‘zbekiston xalq yozuvchisi va jamiyat arbobi O‘tkir Hoshimovdir (1941 2013)

obrazida urush davridagi o‘zbek onalarining siymosi mujassam

topgan. U boshiga tushgan barcha ko‘rgiliklarni sabr-

bardosh

bilan yengib, o‘zida yashashga kuch-qudrat topadi.

Ukasi Shomurodning xotini Ra’no eriga xiyonat qilib,

Umar zakunchining hiyla-nayrangiga uchadi. Ukasining oilaviy

tashvishlari ham Qora ammaning yelkasiga tushadi. Kelini

Ra’noning qilmishlaridan norizo bo‘lgan Qora amma uni aslo

kechira olmaydi. «Juvongina o‘lgur, noinsof! Bolaning uvo-

li tutgur imonsiz! Eringni birovdan kam joyi yo‘q edi-ku!

Cho‘loq bo‘lsa devor oshib o‘g‘rilik qilib bo‘lmagandir! To‘rt

yil qon kechib keldi-ku! Eri urushda o‘lgan qanchadan qancha

gulday juvonlar yuribdi sabr qilib. Aqal

li bolangni o‘ylasang

bo‘lmasmidi, imonfurush!» – Qora amma shu zaylda yozg‘ira-

di. Asarda Ra’noning taqdiri badbaxtlikka borib taqaladi, u

baxtsiz bo‘ladi.

Aziz o‘quvchi! Shunday o‘rinlarda adib bu dunyoning

kayf-u safosiga uchmasdan, har kim o‘z qalbiga nazar solib,

insof bilan yashamog‘i kerak degan ta’lim-tarbiyani berayot-

gandek tuyuladi.

Bir tasavvur qiling: Qora amma olti farzandini yerga berib,

bittagina Kimsanini yer-u ko‘kka ishonmasdan katta qildi.

144

Yurtda mudhish urush boshlangach, miq etmay, el-yurt ishiga

kamarbasta bo‘lsin degan niyatda yolg‘iz farzandi – Kimsani-

ni urushga kuzat

di. Kimsanning peshonasiga urushda halok

bo‘lish bitilgan edi. Biroq Qora amma o‘g‘lining urushda

o‘lganiga ishonmadi; farzandi

ning bir kunmas bir kun ota

uyiga kirib kelishiga umid qilib yashadi. Shuning uchun aza

ham ochgani yo‘q. Bunday o‘rinlarda ona qalbining naqadar

bebaholigiga tan berasiz. Bag‘ri kuygan mushtipar ona ke-

cha-yu kunduz: «Qayoqdasan, bolam? Qaysi yurtlarda yurib-

san?! Joning sog‘mi o‘zi? Mayli, oyoq-qo‘lsiz bo‘lsang ham,

birov zambilda ko‘tarib kelsayam jon derdim! Kaftimda olib

yurardim! Otang yo‘lingga termula-termula o‘tdi. Endi aqalli

meni o‘z qo‘ling bilan tuproqqa qo‘ysang-chi!» – deb o‘g‘lini

yo‘qlaydi.

Qora ammaga taqdirning bu ko‘rguliklari ham kamlik qil-

di. Yolg‘izgina farzandi Kimsanning sevgilisi, o‘zi

ning o‘gay

qizi Robiyani ukasi Shomurodga xotin qilmoqchi bo‘ladi. Bu

maqsadni amalga oshirish unga qanchalar qiyin kechadi, uning

ichki his-tuyg‘ulari, ruhiy holati har qanday insonni larzaga

soladi. O‘g‘li Kimsanning oldida, qizi Robiyaning oldida ham

o‘zini gunohkor sezadi, ulardan tinimsiz kechirim so‘raydi:

«Yuragim uvishib, boshim xam bo‘lib qoldi. Men noinsof,

men yuzi qaro qaysi yuz bilan?.. Kimsanim, jon bolam, kechir

gunohkor onangni!»

Romandagi yana bir ayol obrazi bor – Robiya. Unga ham

taqdir kulib boqmadi. Yoshligidan onasidan yetim qolgan Ro-

biya otasi tarbiyasida ulg‘ayadi. Onasining o‘limidan so‘ng

ular Samarqanddan Toshkentga, No‘g‘ay qishloqqa ko‘chib

kelib, Husanboy ismli kishining hovlisida yashay boshlaydi.