O‘zbekiston xalq yozuvchisi va jamiyat arbobi O‘tkir Hoshimovdir (1941 2013)

O’zbek adabiyoti va san’ati og’ir judolikka uchradi. Atoqli adib, O’zbekiston xalq yozuvchisi O’tkir Hoshimov 2013 yil 24 may kuni 72 yoshida vafot etdi.

«IKKI ESHIK ORASI» ROMANIDAN

OLINGAN PARCHA HAQIDA

«Ikki eshik orasi» romani 1986-yilda yozilgan bo‘lib,

O‘tkir Hoshimov adabiy merosida asosiy o‘rinlardan birini

egallaydi. Romanda insonlar taqdiri va inson umrining murak-

kabligi zo‘r mahorat bilan tasvirlanadi. Adib, birinchi navbat-

da, tinchlikka rahna solgan urushni qoralaydi; uning g‘ayri-

insoniy mohiyatiga urg‘u beradi. Ayniqsa, urush voqeligining

har bir ota-ona qalbini jarohatlagani, ko‘ngilla

riga ozor yet-

kazgani romanning umuminsoniy pafosini tashkil etadi. Adib

qalamga olgan obrazlari vositasida oddiy odamlarning fazilat-

lari – mardligi, matonati, vatanparvarligi va sabr-bardoshini

ko‘rsatadi.

Tajribali yozuvchi roman hodisalarini teran o‘rgangani

uchun har bir epizod o‘quvchini ishontiradi; qalbiga jiddiy

ta’sir qiladi. Asarda tasvirlangan hayot manzaralari, insonlar-

aro munosabatlar, ularning diologlari, shuningdek, yozuvchi-

ning o‘ziga xos badiiy uslubi juda tabiiy hamda samimiyligi

bilan ajralib turadi. Yetti qism, qirq yetti bobdan tarkib topgan

roman kompozitsion qurilishi jihatidan ham o‘ziga xoslik kasb

etadi. Undagi voqea-hodisalar bayonida qatnashgan to‘qqizta

personaj hikoyalarini adib bir-biriga ustalik bilan bog‘laydi.

Tasvir uchun tanlangan bunday poetik usul yozuvchidan yuk-

sak mahorat talab qiladi, albatta. Aks holda, syujet zanjirida

uzilish yuz berib, voqealar sochilib ketgan bo‘lar edi. Biroq

romanning ta’sir quvvati, ichki intizomi o‘quvchida juda yax-

shi taassurot qoldiradi.

«Ikki eshik orasi» romanidagi Orif oqsoqol, Husan Duma,

Komil tabib kabi obrazlar o‘z individual qiyofasi bilan ajralib

turadi. Ayniqsa, Orif oqsoqol obrazi romanga ko‘rk bag‘ishlay-

di. Unin g insonparvarligi, odamlar orasida qozongan obro‘-e’ti-

bori, eng og‘ir damlarda qiyinchiliklarni yengib o‘tishga kuch

143

topishi bilan o‘quvchi xotirasiga muhrlanadi. U donishmand,

tajribali, hayotning achchiq-

chuchugini tatib ko‘rgan o‘zbek

qariyalariga o‘xshab har bir ishda tashabbuskorlikni o‘z qo‘li-

ga oladi. Orif oqsoqol haqiqatgo‘yligi bois o‘zi anglab yetgan

bor haqiqatni yuzga aytishdan cho‘chimaydi. Undagi jasorat va

shijoat boshqalarga ilhom beradi. U odamlarga baho berganida

xalqona ta’bir bilan «mard odamning belida belbog‘i bo‘lishi

kerak» degan taomilga rioya qiladi. Atrofidagi odamlarning

ruhiy butunligini, jo‘mardligi va odamiyligini sadoqat, va’daga

vafo, ezgu amallar bilan o‘lchaydi. Ba’zan ayollarga ham shu

o‘lchov bilan yondashadi.

Romanda ayollar obrazi ham zo‘r mahorat bilan tasvirlan-

gan bo‘lib, ular orasida Qora amma o‘ziga xos tabiati bilan

ajralib turadi. Qora amma obrazining aksariyat sifatlari roman-

ning «Qora amma hikoyasi» qismida namoyon bo‘ladi. Qora

amma – mehribon, sodda, bardoshli va jafokash ayol. Uning