GOST
bo`yicha
podstansiyalarda
o`rnatiluvchi
kuch
transformatorlarining nominal quvvatlar qatori: 2.5, 4, 6.3, 10,
16, 25, 32, 40, 63, 80 100 MV*A va undan ortik. O`zgaruvchan
tokli elektr ta’minoti tarmog`idagi kuchlanish tebranishlarini
kompensasiyalash uchun yuklama ostida kuchlanishni rostlash
qurilmasi RPN (regulirovka pod napryajeniem) o`rnatiladi.
Rostlash jarayoni transformatorning
yuqori kuchlanishli VN
tomonida zanjirni uzmay bir vaqtning o`zida uchchala birlamchi
chulg`amning o`ramlar sonini o`zgaritish hisobiga bajariladi.
Birlamchi kuchlanishi 110 kV bo`lgan transformatorda
9x1,78% oralig`ida va 220 kV transformatorda
12x1,00%
oralig`ida rostlash ta’minlanadi.
Transformatorning
o`rtacha
kuchlanish
chulg`ami
ham
kuchlanishni
2x5% oralig`ida rostlash uchun mo`ljallangan
kirmaga ega. Rostlash jarayoni yuklama toki o`chirilgan
holatda
qo`zg`atishsiz
qayta ulagich PBV (pereklyuchatel’ bez
vozbujdeniya) qurilmasi yordamida ijro etiladi. 27,5 kV
kuchlanishli chulg`am rostlanishsiz bajariladi.
O`zgaruvchan tok bir fazali yuklamasining amplitudasi va
fazasi vaqt bo`ylab keskin o`zgarib turadi. Podstansiyaning fider
zonasining yuklamasi bir-biridan katta farq qilishi mumkin.
Podstansiyaning o`zgaruvchan tokli transformatori notekis va nosimmetrik yuklamasi bilan tavsiflanadi.
Moslanish shartiga binoan uch sterjenli magnit tizimiga ega transformator uchun quyidagi shart bajarilishi
kerak
0
w
I
w
I
w
I
c
b
a
(2.1)
Bunda
c
b
a
I
I
I
,
,
-uchburchak shaklida ulangan ikkilamchi chulg`am
fazaviy toklari, w-faza
chulg`amlarining o`ramlar soni.
23-rasmdagi sxemada tasvirlangan kuch transformatori ikkilamchi chulg`amlarining uchburchak shaklida
ulanishidan hosil bo`lgan
a
va
b
tugunlari uchun Kirxgof qonuniga binoan quyidagi tengliklarni yozish
mumkin
;
0
л
b
a
I
I
I
(2.2)
;
0
п
c
b
I
I
I
(2.3)
Bu
tenglamalarni birga echib, quyidagilarni tоpamiz:
;
3
1
3
2
п
l
a
I
I
I
(2.4)
;
3
1
3
1
п
l
b
I
I
I
(2.5)
.
3
2
3
1
п
l
c
I
I
I
(2.6)
Kuch transformatorining ikkilamchi chulg`amlaridagi toklarning fazalar bo`yicha taqsimoti, yo`nalishi va
qiymatlari 23-rasmda keltirilgan.
Fazalar bo`yicha yuklamaning nosimmetriyasi transformator o`zagidagi induksiyaning notekis taqsimotiga
olib keladi. Bu undagi kuchlanishni qo`shimcha yo`qotilishiga sababchi bo`lib, rayon iste’molchilari
energiya oladigan chulg`amlarda kuchlanish shaklining buzilishini keltirib chiqaradi.
24-rasm. Fazalar bo`yicha yuklamani taqsimotini tenglashtirish.
Transformator fazalaridagi toklar nosimmetriyasi kuchlanish shaklining buzilishini va ta’minlovchi
elektr
tizimining nosimmetrik ishlashini keltirib chiqaradi. Bu esa energiya tizimida quvvat va energiyani
qo`shimcha isrofiga sabab bo`ladi. Fazalar bo`yicha yuklamani taqsimotini tenglashtirishning, ya’ni elektr
tizimida kuchlanish nosimmetriyasini kamaytirishning, asosiy usuli bo`lib ta’minlovchi elektr uzatgichga
ulanishda podstansiya transformatorlari fazalarning olmashib turishidir (24-rasm). Bunday ulanish eng katta
yuklamali (qora nuqta bilan belgilangan) fazalarni boshqa fazalar orasida teng taqsimlash imkonini beradi.
Sanoatda elektr ta’minlovchi chulg`am kuchlanishi 110 kV va 220 kV bo`lgan transformatorlar
ishlab chiqariladi. Transformatorning chulg`amida
yuklama ostida kuchlanishni
6*1,67% U
nom
oralig`ida
pog`onali rostlash (RPN) imkoni ko`zda tutilgan. Pog`onali RPN rostlash imkonli kuch transformatorini
tarmog`ga ulanishi 25-rasmda keltirilgan.
Kuchlanishni rostlash jarayoni tokni chegaralovchi rezistorli qayta ulagich RNTA-35/320 A bilan olib
boriladi. Kuchlanishni pasaytirish uchun podstansiyalar orasiga AT avtotransformator o`rnatiladi.
Kuchlanishi 110/10 kV butlangan-komplekt transformator podstansiyasi tashqi ko`rinishi 26a-rasmda va
tepadan ko`rinishi esa 26b-rasmda keltirilgan.
Butlangan-komplekt transformatorli podstansiyasining umumiy ko`rinishi 26-rasmda keltirilgan.
26-rasm. 110/10 kV butlangan transfоrmatоrli pоdstansiya [13]: a)-yon ko`rinishi va b) tepadan ko`rinishi
tasvirlangan. 1-yuqori chastotali aloqa jixozi; 2-ajratgich; 3-P shaklidagi yerlangan metall konstruksiyasi,
ya’ni portal; 4-quvursimon razryadnik;
5-razryadniklar; 6-tok o`tkazuvchi
shinalar; 7-kuch transformatori; KRUN kirma izolyatorlari; 9-kuchlanishi
10 kV bo`lgan KRUN (komplekt raspredelitel’nogo ustroystva, narujnaya); 10-muhofazalovchi to`siq; 11-
balandligi 13,4 metrli ikkita tayoqchasimon yashin qaytarg`ich, portal tepasiga o`rnatilgan; 12-yoritgichlar;
13-eshik; 14-darvoza.
