«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti «temir yo‘llar elektr ta’minoti» kafedrasi

4-mavzu 
O‘zgarmas tok tortuvchi nimstansiyalarning turlari va ta’minlash sxemalari 
(ma’ruza – 2 soat) 
O`zgarmas tokli podstansiyalar
elektr energiyani 6 kV, 10 kV, 35 kV kuchlanishli elektr tarmog`idan 
olishlari va o`zgaruvchan tokli tortuvchi podstansiyalar elektr energiyani 110 kV yoki 220 kV kuchlanishli 
elektr tarmog`idan olishlari tavsiya etiladi. 
O`zgaruvchan yoki o`zgarmas tokli podstansiyalarga havo elektr uzatish yo`llardan kelgan kirish 
qismlari ochiq ORU yoki yopiq ZRU turdagi taqsimlovchi qurilmalarga kelib ulanadi. 
O`zgarmas tokli ikki bosqich transformasiyali podstansiyaning tuzilish sxemalari 6-rasmda keltirilgan. 
Agar o`zgarmas tokli podstansiya 220 kV yoki 110 kV kuchlanishli havo elektr uzatish yo`llardan elektr 
energiyani olsa, unda kirgan kuchlanishning taqsimlovchi qurilmalardan energiya avval pasaytiruvchi 
transformatorlarga keladi. Transformatorlarda kiritilgan kuchlanish 6 kV yoki 10 kV gacha pasaytirilib, 6 kV 
yoki 10 kV taqsimlovchi qurilmalarga uzatadi, so`ngra energiya to`g`rilagich - invertor o`zgartgichiga etib 
keladi. To`g`rilagich-invertor o`zgartgichining transformatori kuchlanishni 3,02

3,76 kV gacha 
pasaytiradi. Shunday qilib, to`g`rilovchi o`zgartgichga ikki bosqichda trasformasiyalangan kuchlanish 
etkazib beriladi va bunday podstansiya ikki bosqich transformasiyali podstansiya deb ataladi. 
18-rasmda o`zgarmas tokli ikki bosqichli TP va 19-rasmda bir ikki bosqichli podstansiya sxemasi 
keltirilgan. 

---

 Agar o`zgamas tokli podstansiya 6 kV, 10 kV yoki 35 kV kuchlanishli havo elektr uzatish yo`llardan 
elektr energiyani olsa, unda kirgan kuchlanish taqsimlovchi qurilmalariga berilib, so`ngra energiya 
o`zgargich transformatorlarga keladi. 
Rasmda: 1-havo elektr uzatish yo`llardan kelgan kirish qismlar; 2-havo elektr uzatish yo`llardan kelgan 
kuchlanishni taqsimlovchi qurilmalar; 3-pasaytiruvchi uch chulg`amli transformatorlar; 4-kuchlanishi 6 yoki 
10 kV taqsimlovchi qurilmalar; 5-kuchlanishi 10 kV iste’molchilarning fiderlari; 6-tok o`zgartgich 
agregatlar; 7- o`zgarmas tokli taqsimlovchi qurilmalar; 8-tarmoqning fiderlari; 9-kuchlanishi 35 kV 
taqsimlovchi qurilmalar; 10-kuchlanishi 35 kV iste’molchilarning fiderlari; 11-kuchlanishi 10/35 kV yoki 
35/10 kV bo`lgan kuch transformatorlari. 
Bunday sxema bo`yicha bir bosqich transformasiyali podstansiya yig`iladi. Ba’zi hollarda podstansiya 
110 kV kuchlanishli havo elektr uzatish yo`llardan elektr energiyani olganda ham bir bosqich 
transformasiyali qilib yig`iladi va maxsus o`zgartgich transformatoridan foydalaniladi (19-rasm).