«O‘zbekiston temir yo‘llari» aksiyadorlik jamiyati toshkent temir yo‘l muhandislari instituti

 
 
Oldindan  zo’riqtirilgan  temir-beton  konstruksiyalar
.Betonda 
yoriq 
paydo 
bo‟lishining  oldini  olish  uchun  uni  cho‟zilgan  armatura  yordamida  siqiladi.  Tayyorlash 
jarayonida  suniy  ravishda  (oldindan)  betonda  siqilish  va  armaturada  cho‟zilish  kuchlanishlari 
uyg‟otilgan temirbeton konstruksiyalari oldindan zo‟riqitirilgan konstruksiyalar deb ataladi.  
Oldindan  zo‟riqtirilgan  konstruksiyalarning  afzalligi  ularning  yoriqbardoshliligi  va 
bikirligi yuqori darajada ekanligidadir. Ana shu xossa tufayli o‟ta mustahkam po‟lat va betondan 
foydalanish  imkoniyati  tug‟iladi,  buning  natijasida  oddiy  armatura  temirbetondagiga  nisbatan 
30–70% kamroq bo‟ladi. Ayni paytda beton sarfi ham kamayib, konstruksiya vazniyengillashadi. 
Oldindan  zo‟riqtirilgan  konstruksiyalarda  B20...B60  sinfli  beton  va  o‟ta  mustahkam  armatura 
ishlatiladi.  o‟ta  mustahkam  materiallarning  qo‟llanilishi  temirbeton  konstruksiyasining 
ko‟ndalang  kesimlarni  kichraytirish  imkonini  beradi;  bu  esa  konstruksiya  narxini  kamaytiradi, 
chunki  beton  bilan  armaturaning  narxi  mustahkamlikka  nisbatan  sekinroq  ortadi.  Oldindan 

---

207 
 
zo‟riqtirilgan  temirbeton  konstruksiyalari  o‟zining  zanglashga  qarshi  o‟ta  turg‟unligi,  ko‟pga 
chidamliligi  va  bardoshliligi  bilan  farq  qiladi.  Konstruksiyalrni  oldindan  zo‟riqtirilishi  oraliq 
(prolet)larni  kattalashtiradi,  kesimlarni  kichiklashtirish  evaziga  ulardan  samarali  foydalanish 
doirasini  kengaytiradi.  Betonda  cho‟zuvchi  kuchlanishlar  paydo  bo‟ladigan  konstruksiyalarda 
(egiluvchi  elementlar,  quvurlar,  rezervuarlar,  minoralar  va  h.k.)  oldindan  zo‟riqtirilgan 
temirbetondan foydalanish maqsadga muvofiqdir. 
Oldindan  zo‟riqitirilgan  konstruksiyalarni  tayyorlash  uchun  ko‟p  mehnat  sarflanadi, 
maxsus  uskunalar  hamda  yuqori  malakali  ishchilar  talab  etiladi;  bular  uning  kamchiligi 
hisoblanadi.  Oldindan  zo‟riqtirilgan  konstruksiyalarda  faqat  siqilish  emas,  balki  cho‟zuvchi 
kuchlar ham  uyg‟otadigan qo‟shimcha (masalan,  siquvchi) kuchlar mavjud bo‟ladi; bu kuchlar 
konstruksiyani  tayyorlash  va  montaj  qilish  jarayonida  yoriqlar  paydo  qilishi  mumkin. 
Taranglangan  armatura  betonga  uzatiladigan  kuchli  zo‟riqish  betonning  ayrimyerlari  (masalan, 
element  uchi,  ankerlar  osti)  niyemirilishi  hamda  beton  bilan  armatura  orasidagi  yopishuviga 
puturyetkazishi mumkin. Maxsus konstruktiv choralar qo‟llash orqali bu hodisalarni oldini olsa 
bo‟ladi.