«O’zbеkiston tеmir yo’llari» aj toshkеnt tеmir yo’l muhandislari instituti hayot faoliyati havfsizligi kafedrasi

 
Yerga ulash cxemasi
Yerga ulash qurilmalarining tuzilishi. Yerga ulab muhofaza qilish 
qurilmalari ikki xil ko'rinishda bo'lishi mumkin; sun’iy qurilmalar, ular 
faqat yerga ulab muhofaza qilishga mo'ljallab o'rnatiladi va tabiiy, boshqa 
maqsadlar uchun o'rnatilgan metall konstruksiyalar. 
Sun’iy yerga ulash qurilmalarini gorizontal va vertikal o'rnatilgan 
metall tayoqchalardan tashkil topgan turlari bo'ladi. Yerga ulash 
qurilmasining vertikal o'rnatiladigan turi uchun diametri 3-5 sm bo'lgan 
po'lat trubalar va 40x40 va 60x60 mm li po'lat uchburchaklarini 2,5-3 m 
uzunlikda katakchalari olinadi. Ularni 0,5 m chuqurlikdagi ariqchalar 
qazilib ma’lum oraliqda yerga qoqib chiqiladi va o'zaro po'lat polosa 
yordamida payvandlab biriktiriladi. Po'lat polosa qirqim yuzasi 4x12 mm 
kam bo'lmasligi kerak. Polosa o'rniga diametri 6 mm dan kam bo'lmagan 
dumaloq po'lat tayoqchalardan foydalanish mumkin. Tabiiy yerga ulash 
qurilmalari sifatida, suv uchun yoki boshqa narsalar uchun yerga 
o'rnatilgan truboprovodlar (bunda portlovchi va yengil alangalanuvchi 
suyuqliklari va gazlar uchun o'rnatilgan truboprovodlardan tashqari 
artezian quduqlari truboprovodlari, yerga ulangan qismlarga ega bo'lgan 
binolaming temir beton qismlari, kabellarning qo'rg'oshin qobiqlari va 
boshqalardan foydalanish mumkin). 
Tabiiy yerga ulash qurilmalarining afzalliklari shundaki, ularning tokni 
yerga oqib o‘tishiga qarshiligi kam bo'lishi bilan birga, iqtisodiy nuqtayi 
nazaridan ham foydali (chunki ulami ko'rish uchun qilinadigan sarf-xarajat 

---

62 
kam). 
Yerga ulash qurilmasini elektr asbobi bilan ulashga mo'ljallangan 
simlar sifatida polosa yoki dumaloq po'lat simlardan foydalaniladi. 
Ulami binolarning devorlari orqali yoki ma’lum ustunlar yordamida 
ochiq holatda o'tkazish mumkin. 
Har bir elektr qurilmasi yerga ulash qurilmasiga ayrim sim bilan 
ulanadi. Elektr qurilmalarini ketma-ket ulash yo'li bilan yerga ulash 
qurilmasiga biriktirishga yo'l qo'yilmaydi. 
Elektr qurilmalarini o'rnatish qoidasi talablariga ko'ra, yerga ulab 
muhofaza qilish qurilmasining umumiy qarshiligi, yilning hamma fasllari 
uchun, 1000 V kuchlanishgacha bo'lgan elektr qurilmalarida 4 Om dan 
katta bo'lmasligi kerak.