O‘zbekiston tarixini davrlashtirish masalasi. Formatsion yondashuv, mintaqalarning

38-savol:
 Mustaqil taraqqiyotning dastlabki bosqichidagi muammolar. (Inqiroz, oziq-ovqat tanqisligi, 
ishsizlik, diniy ekstremizm) 
Jahon taraqqiyotida: 1) Demokratiya va qonunchilik. 2) Mulkchilikning turli shakllari v unga 
munosabat. 3) Yuksak manaviyat va madaniyatning rivojlanishi. 4) Xalqaro hamkorlikni 
rivojlantirish, jahon hamjamiyatiga kirish masalalari korsatib berilgan. Asarda Markaziy Osiyo 
respublikalari ijtimoiy tuzumini ozgartirish uchun quydagi masalalarga etibor qaratilgan. 1. 
Mamuriy buyruqbozlik tizimidan demokratik, butun jamiyatning tuzilishiga otish. 2. 
Mulkchilikning begonalashuvi: rejali iqtisodiyotdan bozor iqtisodiyotiga otish. 3. Totalitar, 

---

aqidaparastlik mafkurasidan hurfikrlilikka, koppartiyaviylikka, umuminsoniy manaviyatga amal 
qilish. 4. Jahon hamjamiyatiga kirib borish. Umuman, bu asarda demokratik huquqiy davlat va 
Ozbekistonni 125 mamlakat (bugungi kunda esa 170 ga yaqin)tan olganligi, 40 dan ortiq davlat 
bilan diplomatik aloqalar ornatilganligi bayon etilgan. Ozbekiston BMTga 1992 yil 2 martda 
qabul qilinganligi korsatilgan. Umuman, bu asar 5 qism, bolimlarni ozida ifoda etadi. Bular: 
1.Oz yolimizning shart-sharoiti va zaminlari. 
2.Ozbekiston demokratikf va itimoiy adolat jamiyati. 
3.Milliy manfaatlar ustuvorligi va teng huquqli hamkorlikka asoslangan tashqi siyosat. 
4.Ijtimoiy jihatdan yonaltirilgan bozor iqtisodiyotini qurish – mustaqil Ozbekiston ichki 
siyosatining negizlari. 
5.Mustaqil Ozbekistonni rivojlantirishning manaviy-axloqiy negizlari. 
Umuman, ana shu asar birinchi Prezidentimiz tomonidan yozilgandan so’ng O’zbekistonda 
demokratik huquqiy davlat va fuqarolik jamiyatini qurishning huquqiy asoslari va tamoyillarini 
qabul qlish bilan birga, unda O’zbekistonning o’ziga xos xususiyatlari har tomonlama asoslab 
berildi. Shu asar yozilgandan song jamiyatimizda siyosiy hayotning barcha sohalari, davlat va 
jamiyat qurilishini erkinlashtirish jadallik bilan olib borilmoqda. Bizningcha, mazkur asarning 
tarixiy ahamiyati benihoya katta bolib, bu Ozbekiston fuqarolarining mustaqil taraqqiyot yolidan 
sobitqadamlik bilan rivojlanib borishining siyosiy va iqtisodiy yonalishlarini belgilab berdi. 
Xalqimiz ozining nimalarga qodir ekanligini isbotlamoqda. Haqiqatan ham Prezidentimiz 
takidlaganidek, «Ozbek xalqi hyech qachon hyech kimga qaram bolmaydi». Men bu asarning 
tarixiy ahamiyatini shu boisdan ham beqiyos deb bilaman. 
Dunyoviy va milliy davlatchilik tushunchalari. Ozbekistonda huquqiy demokratik davlat 
qurishning asosiy vazifalari. Bugungi kunda rivojlangan mamlakatlar jahon maydoniga chiqishda 
ular dunyoviy davlat qurish yolidan borganligi bilan xarakterlanadi. Aslida 1) dunyoviy 
davlatchilik, 2) milliy davlatchilik va 3) islom davlatchiligi tushunchalari mavjud bolib, ularning 
oziga xos xususiyatlari mavjud. 
1. Dunyoviy davlat tushunchasi, avvalo, demokratiyaning muhim umumjahon etirof etgan 
asosiy tamoyillariga asoslanadi. Bu tamoyillar: 
Erkin va adolatli saylovlar. 
Ochiq va hisobot beruvchi hukumat. 
Inson huquqlarining ustuvorligi. 
Hokimiyat organlarining saylanib qoyilishi. 
Soz, matbuot va vijdon erkinligining Konstitusiya va qonunlar bilan kafolatlanishi. 
Qonun ustuvorligi. 
Fuqarolarning siyosiy va iqtisodiy huquqlari mavjudligi va tengligi. 
Tayinlash yoli bilan shakllangan davlat organlarining saylab qoyiladigan organlari oldida hisob 
berib turishi. 

---

Koppartiyaviylik tizimining mavjudligi. 
Umummilliy masalalarning hal etilishida referendumlarning otkazilishi. 
Mulk shakllarining xilma-xilligi va ularning tengligini kafolatlovchi qonunlarning mavjudligi. 
Siyosiy muholifatning ochiq faoliyat korsatishi. 
Jamiyatda xilma-xil fikrlarning, plyuralizmning mavjudligi va h.k. 
Demak, dunyo mamlakatlari dunyoviy davlat qurishda 1)dan demokratiya va qonunchilikka 
rioya qilgan, 2) mulkchilikning xilma-xil shakllarini keng yolga qoygan, 3) manaviyat, 
madaniyatga etibor qaratgan, 4)dan dunyo hamjamiyati bilan aloqa boglaganlar. Agar shu 
jihatlarga etibor beradigan bolsak, Ozbekiston dunyoviy davlat qurish yolidan bormoqda.