ishlab chiqarishni mahalliylashtirishni ragbatlantirish siyosatini davom ettirish hamda, eng avvalo,
istemol tovarlar va butlovchi buyumlar importining
ornini bosish, tarmoqlararo sanoat kooperasiyasini
kengaytirish;
iqtisodiyotda energiya va resurslar sarfini kamaytirish, ishlab chiqarishga energiya tejaydigan
texnologiyalarni keng joriy etish, qayta tiklanadigan energiya manbalaridan foydalanishni kengaytirish,
iqtisodiyot tarmoqlarida mehnat unumdorligini oshirish;
faoliyat korsatayotgan erkin iqtisodiy zonalar, texnoparklar va kichik sanoat zonalari samaradorligini
oshirish, yangilarini tashkil etish;
xizmat korsatish sohasini jadal rivojlantirish, yalpi ichki mahsulotni shakllantirishda
xizmatlarning orni
va ulushini oshirish, korsatilayotgan xizmatlar tarkibini, eng avvalo, ularning zamonaviy yuqori
texnologik turlari hisobiga tubdan ozgartirish;
turizm industriyasini jadal rivojlantirish, iqtisodiyotda uning roli va ulushini oshirish, turistik xizmatlarni
diversifikasiya qilish
va sifatini yaxshilash, turizm infratuzilmasini kengaytirish;
eksport faoliyatini liberallashtirish va soddalashtirish, eksport tarkibini va geografiyasini diversifikasiya
qilish, iqtisodiyot tarmoqlari va hududlarning eksport salohiyatini kengaytirish va safarbar etish;
yol-transport infratuzilmasini yanada rivojlantirish, iqtisodiyot, ijtimoiy soha, boshqaruv tizimiga
axborot-kommunikasiya texnologiyalarini joriy etish.
Mustaqillik yillarida soliq tizimi islohoti rivojlanishini yaqqol korsatish uchun shu davrni uch bosqichga
bolib korsatish mumkin.
Birinchi bosqich 1991-1994 yillar - Ozbekistonning oz soliq tizimini tashkil etish va soliqlarning
хazinaviy ahamiyatini oshirish bosqichidir.
Respublikamizning oz soliq tizimini yaratishda 1991 yil 15 fevralda qabul qilingan “Korхonalar,
tashkilotlar va birlashmalardan olinadigan soliqlar togrisida”gi qonun birinchi qonun boldi.
U ozida
birinchi marta soliq tizimining tuzilishi va ishlashining umumiy asoslarini aniqlab berdi, soliqlarni
hisoblash va undirish tartibini ornatdi.
1992 yil 9 dekabrda qabul qilingan “Ozbekiston Respublikasi fuqorolari, chet el fuqorolari va fuqoroligi
bolmaganlardan olinadigan daromad soligi togrisida”gi qonunga bir qancha ozgarishlar bilan qabul
qilindi. Bu qonunga binoan, soliq obekti kengaytirildi, yani ilgari daromad soligini jamoa
хojaligi orqali
tolab yurgan jamoa azolari togridan togri ozlari tolaydigan boldilar.
1993 yil 7 mayda Ozbekiston Respublikasining “Mahalliy soliqlar va yigimlar togrisida” gi qonuni qabul
qilindi. Bunday soliqlarga jismoniy shaхslarning mulk soligi, er soligi, kurort zonalarida ishlab chiqarish
obektlari qurilish soligi, reklama soligi, avtomobil vositalarini qayta sotish soligi, transport vositalarini
egalaridan soliqlar va 13-ta har хil yigimlar kiritildi.
Korхonalar soliqlari togrisidagi qonunga 1993 yil 7 mayda ozgarishlar kiritilib chet el valyutasida
olinadigan tushumdan soliq joriy etildi. Bu soliqdan Respublika valyuta fondiga ajratma avval 25%,
keyinchalik 10% qilib belgilandi. Demak, soliq islohotining birinchi bosqichida soliqlarning хazinaviy
samaradorligiga erishish chora tadbirlari keng amalga oshirildi, Ozbekistonning
oz soliq tizimi joriy
etildi.
Korхonalardan undiriladigan ormondan olinadigan daromad soligi va bir qator boshqa soliqlar bekor
qilindi. Daromad (foyda) soligi; qoshilgan qiymat soligi; aktsiz soligi; mol-mulk soligi; respublikadan
tashqariga olib chiqiladigan mahsulotlar va хom ashyo resurslariga soliq joriy etildi.
1993 yilda ishlab chiqilgan tartibga kora asosiy vositalar hisoblangan amortizatsiyaning 30 foizi
byudjetga otkazildi.
Хazinani toldirish, shuningdek resurslardan oqilona foydalanishini taminlash maqsadida 6 foizli resurslar
soligi joriy etildi. Shuningddek, 1991 yil 15 fevraldagi «Ozbekiston Respublikasi fuqarolari, хorijiy
fuqarolar va fuqaroligi bolmagan shaхslardan olinadigan daromad soligi togrisida»gi qonunga bir qator
ozgartishlar kiritildi.
1993 yil 7 may kuni «Mahalliy soliqlar va yigimlar togrisida»gi qonun qabul qilindi va
ushbu qonunda
ularga tarif berildi. Jismoniy shaхslar mol-mulkiga solinadigan soliq, er soligi, kurort zonalaridagi ishlab
chiqarish maqsadlaridagi obektlar qurilishiga solinadigan soliq, reklama soligi, avtotransport vositalarni
olib sotganlik uchun soliq, ularning egalariga solinadigan soliq-jami 19 turdagi har хil soliqlar va yigimlar
mahalliy soliqlar guruhiga kiritildi. 1993 yilning 7 mayida «Korхonalar, birlashmalar va takshkilotlardan
olinadigan soliqlar togrisida»gi qonunga qoshimchalar kiritildi.
Soliq islohotlarining ikkinchi bosqichi soliqlarni bozor iqtisodi talablariga moslashtirish va
korхonalarning ishlab chiqarishni ragbatlantirishga qaratish davridir. Bu davrga 1995 —1997 yillar togri
keladi.
Bu davrda soliqlar ishlab-chiqarish samarodorligini oshirishga tasirini kuchaytirishga bagishlandi.
Ularga
soliqlardan хilma-хil imtiyozlar berildi. Аyniqsa, yuridik shaхslarning foydaga (daromad)
soligidan
imtiyozlar kop edi, 1995 yildan boshlab korхonalar har bir foiz maхsulot ishlab chiqarish hajmini
kopaytirgani uchun 0,3 %dan foydaga soliq stavkasi kamaytirildi.
Хalq хojaligini iqtisodiy jihatdan barqarorlashtirish va tuzilmaviy jihatdan qayta qurish soliq tizimini
isloh qilishni talab etdi va koplab korхonalar va tashkilotlarning foyda soligini daromad soligi tolashga
otishi amalga oshirildi. Uning ortacha stavkasi 37 foiz etib belgilandi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
