O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

999-yili
Buxoroning N a s r 
Eloqxon 
tomonidan zabt etilishi bilan somoniylar 
hukmronligi barham topdi.
Qoraxonivtardavlatinina ikkiaa airalishi.
Qoraxoniylar end 
i 
Xurosonni 
ham o‘z davlatiga qo'shib olish uchun harakat qiladilar. Oradan ko‘p 
vaqt o'tmay qoraxoniylar va g'aznaviylar o'rtasida shiddatli urush bosh- 
lanadi. 
1006- 
va 
1008-yillarda 
qoraxoniylar Xuroson ustiga ikki marta 
qo'shin tortadilar. Lekin Mahmud G'aznaviy qoraxoniylarga zarba berib, 
Xurosonni o'z davlati tasarrufida saqlab qolishga erishadi. Bu davrda 
saljuqiylar 
g'aznaviylarga xavf sola boshlaydi. Saljuqiylar bilan jiddiy 
kurash boshlanadi. Bundan foydalangan qoraxoniylarning mahalliy hukm- 
dori 
Ibrohim B o ritagin 1038-yili 
Amudaryo bo'yi viloyatlari-Xuttalon, 
Vaxsh 
va 
C h a g ‘oniyonni 
g'aznaviylardan tortib oladi. Ko‘p o'tmay u 
Movarounnahr va Farg'onani o'ziga bo'ysundirib, mustaqil siyosatyurita 
boshlaydi. Natijada qoraxoniylar ikki mustaqil davlatga ajralib ketadi. Biri 
poytaxti Bolasog'unda bo'lgan 
Sharqiy qoraxoniylar, 
ikkinchisi markazi 
Samarqandda bo'lgan 
G‘arbiy qoraxoniylar 
davlati edi. Ibrohim Bo'ri- 
tagin 
«b ug‘roxon» 
unvonini oigan.
Davlat boshqaruvi.
Qoraxoniylar davlatni el-yurt va viloyatlarga bo'lib 
idora qilganlar. Ularni 
eloqxon 
va 
takin 
(tegin)lar boshqarardi. Hokim-

---

63
lari faqat qoraxoniylar xonadonining eloqxon unvoniga sazovor bo'lgan 
a'zolaridan saylangan. Eloqxonlar o'z nomlari bilan chaqa tangalar 
zarb qilar va viloyatlarning mustaqilligi uchun intilardilar. Movaroun- 
nahr eloqxoni qoraxoniy eloqxonlari orasida katta obro'ga ega edi. U, 
odatda, Samarqandda taxtda o'tirgan. Viloyat boshqaruv ma’muriyatida 
somoniylar davridagidek