O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

chiqarishi rivojiga salbiy ta’sir yetkazdi. Xonlik va mahalliy hokimlyat 
hunarmandlarni har xil soliqlarga ko'mib tashladi. Hunarmandchilik 
ustaxonalari egalari amaldorlarga sovg'alar taqdim etishi, daromadla- 
riga nos kelmaydigan soliqlarni to'lashi lozim edi. Natijada hunarmand- 
lar o‘z ishlab chiqarishini ko'paytirishga va yangi texnologiyalarni joriy 
qilishga qodir bo'lmay qolardi.
Kasanachlllkda 
se x birlashmaiari 
o'rta asrlardagi ko'rinishda 
saqlanib qoldi. Sex birlashmalariga hunarmandlar kasblariga ko'ra 
uyushgandilar. Unga 
usta, xalfa 
va 
shogird 
kirardi. Kredit beribturgan 
boy 
sexga rahbarlik qilardi. Hunarmandlar ishlab topgan pullarining an- 
chagina qismini avliyolar va ma’naviy ustozlar sharafiga xayr-ehsonga 
berishar, xazinaga ko'pdan ko‘f>
 soliqlar to'lashardi. Xalfa va shogird- 
lar ahvoli og'ir bo'lib, ularning ish kuni cheklanmagandi. Xalfa oigan 
b o‘nagi 
(avans) evaziga ishlab berishga majbur edi. Oigan avansning 
hammasini to'lamaguncha ustaxonadan ketolmasdi.
Rossiya ifriperiyasidan arzon narxlardagi sanoat tovarlari kirib ke- 
lishining ko'payishi mahalliy korxonalarning buyumlariga talabni pa- 
saytirdi. Mahalliy matolar, iplar, kulolchilik, cho'yan va misdan yasalgan 
buyumlar ba’zi turlarining ishlab chiqarilishi keskin kamayishiga olib 
keldi.

---

307
25.5. XIVA XONLIGINING TUGATILISHI
Xala harakatlarinina vetilib borishi.
 Turli xildagi jabr-zulmlar natijasi- 
da dehqonlarning kuchayib borayotgan noroziligi soliqlarni to'lashdan, 
majburiyatlarni bajarishdan ommaviy bosh tortishga, yirik zamindorlar