O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

Amir Shohmurod zamonida 40 chaqirim uzunlikdagi Qozonariq 
(Urgut tumanini sug'organ), 24 chaqirim uzunlikdagi Toyman arig'i,

---

156
24 chaqirim uzunlikdagi To‘g‘uzariq qazilgan. Yana Oqdaryo va
Qoradaryodan ham nahrlar chiqarilgan.
Daryo va kanallarga o'rnatilgan chig'iriq eng ko'p ishlatiladigan 
suv ayirg'ich edi. Shunday chig'iriqlar ham yaratilganki, ular suvni hat- 
to 4 metr va ündan ham balandga chiqarib bera olardi. Suvni chuqur 
ariqlardan chiqarib olish uchun tutqichli suv ayirg'ichlar ishlatilar, bun- 
da ot, tuya, eshak va ho‘kiz kuchidan foydalanilardi. XIX asrda birgina 
Amudaryoning quyi oqimida 600 mingdan ko'proq chig'iriq o'rnatilgan- 
di. Bu kabi inshootlar Buxoro xoniigi xo'jaligida katta o'rin tutgan. Bu 
hayot ta’minoti bo'lgan inshootlarning bosh bunyodkori, dalalarni hosil- 
dor yerlarga aylantirgan asosiy kuch - dehqonlar ommasi edi. Har bir 
dehqon xonadoni yiliga 60 kundan 100 kungacha sug'orish inshootlari 
qurish, kanal va ariqlarni tozalash, sozlash ishlarida qatnashishga maj- 
bur edilar.
Buxorodagi ÜD'ybor, Toshkentdagi Kaykovus bog'lari eng mashhur
bog'lar edi.
Amirlikda boyoq olinadigan o‘simlik - mardona ham o'stirilgan. 
Dorivoro'simliklardan esa dorilar tayyorlashgan. Amirlikda, garchand sal- 
mog'i dehqonchilikdan pastroq bo‘lsa-da, chorvachilik ham rivojlangan.
Chorvachilik tumaniarida dumbali va qorakol qo'ylar, yirik shoxli 
qoramollar, tuya va otlar boqilgan. Jun, teri, go'sht, sut-qatiq va yog‘ 
kabi chorvachilik mahsulotiari xalq hayotida muhim rol o'ynagan.
Amirlikda yer mulkchiligining davlat (amlok), xususiy mulk va vaqf 
shakli mavjud bo'lgan. Davlat y&rlari sotilmagan va ayirboshlanmagan.