O'zbekiston tarixidan universal qo'llanma

Yer-suvislohoti.
Turkiston xalqlari uchun yer-suv, undan foydalanish 
masalasi favqulodda ahamiyat kasb etardi. Negaki o'Ika aholisining 
anchagina qismi yersiz edi. Bir parcha yerga muhtoj bo'lganlar boylar, 
yirik zamindorlarning mulkida chorakorlik bilan nochor hayot kechirib, 
oila tebratib kelardi. Boz ustiga, chor Rossiyasi bosqinidan so'ng ko'plab 
serhosil, unumdor yerlar Rosslyadan ko'chirib kelingan kelgindi rus 
oilalari foydasiga majburan olib berilgandi. Chorizmning Turkistondagi 
bu zo'ravonlik, mustamlakachilik siyosati yersiz, batrak dehqonlarning 
ahvolini tanglashtirib yuborgandl. Shu bois mahalliy yerii aholi yangi sovet 
hokimiyatining «Yer - dehqoniarga» degan balandparvoz va’dalari, 
da’vatlariga umid bog'lab, uaing yer tog'risïdagl dekreti amalga oshu- 
viga ko'z tikib kelayotgandi. Darhaqiqat, sovet hokimiyatining 1917-yil 
25-oktyabrda qabul qllgan «Yer to ‘g‘risida»gi dekretida butun mam- 
lakatda kambag'al, batrak, yersiz dehqonlarni yer bilan ta’minlash, yirik 
yer-mulklarnl musodara qilish va undan so'ng milliylashtirish vazifalari 
e’Ion qilingandi.
Sovet hukumati ko'p sonli dehqon aholisini o'z tomoniga qaratib olishnl 
ko'zlab yerto'g'risidagi dekretni qabul qilgan bo'lsa-da, ammo uni amalga 
oshirishdan kuzatilgan va uzoqqa mo'ljallangan maqsadlari boshqa edi. 
Sovetlarning yer-suv islohoti masalasida tutgan siyosatining pirovard 
maqsadi yirikxususiy yer mulklarni musodara qilish, milliylashtirish orqali 
ularni tugatib, jamoalar ixtiyoriga bera borib, asta-sekinlik bilan yirik ja- 
moalashgan sotslalistlk xo'jaliklarni qarortoptirish edi. Turkistonda ham 
mana sh u prinsipial maqsadlarni ko'zlab yer-suv islohotini o'tkazishga 
kirishildi.

---

367
Turkiston sovetlarining XI syezdida (1920-yil sentyabr) o'Ikada 
yer-suv islohoti masalasi ko'rib chiqildi, bu sohadagi asosiy vazifalar 
belgilandi. Unga ko‘ra, aholining boy qismi qo'lidagi katta yerlarni muso- 
dara qilish, yevropalik kelgindi aholi bilan yerli xalqlar o'rtasida yer-suv 
masalasida vujudga kelgan tengslzllk munosabatlariga barham berish, 
mehnatkash aholini sovetlar tevaraglga jipslashtirlsh zarur deb topildi. 
Yer ishlari xalq komissarligl rejaslga ko'ra, tortib olingan yerlar kam yerli 
va yersiz mahalliy batrak va dehqonlarga bolib berilishi aytilgandi. Maz- 
kur jarayon kelgindi va mahalliy boy xo'jaliklarga ma’murly choralar va 
tazyiq 
0
‘tkazish yo'li bilan olib borildi. Bu xil tadbirlarga batrak-dehqonlar 
ommasi ham keng jalb etildi. Shu maqsadda joylarda qishloq va ovullar 
mahalliy aholisining yersiz, kambag'al qlsmini birlashtiruvchi «Qo'shchi» 
uyushmalari tuzila boshladi. «Qo'shchi» uyushmalari kommunistlarnlng 
dehqonlar orasidagl tayanchlga aylanib, yer-suv Islohotini o'tkazishda