O‘zbekiston tarixi (XIX asrning ikkinchI yARmI – XX asr boshlari)

http://eduportal.uz

---

150
41-§. mE’mORchIlIK VA TASVIRIy SAN’AT
XIX asr oxiri – XX asr boshlarida Turkistondagi yalpi iqtisodiy ta-
nazzul,  o‘zaro  urushlar,  Xiva  xonligi  va  Buxoro  amirligining  isyonchi 
guruhlarga  qarshi  kurashi,  shuningdek,  Rossiya  imperiyasining  harbiy 
yurishlari nafaqat siyosiy va iqtisodiy, balki madaniy taraqqiyotga ham 
salbiy  ta’sir  ko‘rsatdi.  Uning  oqibatlari  kelgusidagi  o‘lka  taraqqiyotida 
og‘ir  asoratlar  qoldirdi.  Bu  asorat  izlari  o‘zbek  me’morchiligini  ham 
chetlab o‘tmadi. Shunday bo‘lsa-da, bu davr milliy me’morchiligida be-
takrorlik va rang-baranglik hamda an’anaviy arxitektura saqlanib qoldi.
XIX  asrning  oxirlarida  Buxoro  va  Xorazm  me’-
morchiligi  qadimiy  an’analarni  saqlagan  holda 
zamon  ruhi  bilan  boyib  bordi.  Saroy  majmualari, 
madrasa, jome masjidlari, kasalxona kabi davlat va jamoat binolari, shu-
ningdek, ulkan minoralar barpo etildi. Ularni bunyod etganlar o‘z davri-
ning yetuk me’morlari bo‘lib, qadimiy Buxoro va Xivaning tarixiy bino-
larini vujudga keltirishdek og‘ir, lekin sharafli ishga bosh-qosh bo‘lgan 
ajdodlarning binokor avlodlari edilar.
XIX asr oxiri va XX asr boshla rida nomlari nafaqat Buxoro amirligi, 
balki Xiva xonligi, Turkiston va Xurosonda ham mashhur bo‘lgan Oblo-
qul  va  Ibrohim  Hofizovlar,  Mo‘minjon 
Solihov,  Shirin  Murodov  kabi  ko‘plab 
ustalar  yetishib  chiqdi.  XX  asr  bosh-
larida  barpo  etilgan  Sitorai  Mohi  Xosa 
qurilishida  yuqorida  nomlari  zikr  etil-
gan  me’morlar,  ustalar  faol  qatnashgan 
edilar.  Majmua ning  maxsus  Oqsaroy 
zaliga  pardoz  berish  ishini  Usta  Shirin 
Murodov  boshchiligida  bir  guruh  usta 
ganchkorlar amalga oshirdilar.
Xorazm  me’morchilik  maktabi ning 
sarkori  Odina  Muhammad  Murod  par-
doz  hamda  naqshinkor  parchinlarni 
joylashtirishning  barcha  sir-sino at larini 
mukammal egallagan. Usta kulollar Nur-
muhammad,  Abdujabbor,  uning  o‘g‘ li 
So‘ fimuhammad  Niyoz  va  Abdullalar 
esa  oddiy  loydan  go‘zal  san’at  asarla-