O‘zbekiston tarixi (XIX asrning ikkinchI yARmI – XX asr boshlari)

XIX asrning oxiri-
da sudlov jarayoni-
dagi o‘zgarishlar
http://eduportal.uz

---

55
!
!
!
o‘lkasining  barcha  viloyatla rida  joriy  etildi.  Ularning  tarkibi  sud  rai-
si,  uning  o‘rinbosari  va  sud  a’zolaridan  iborat  bo‘lgan.  Jazo  chorasini 
sudya lar  va  ikki  sud  a’zosi  tayinlardi.  Ular ning  qarori  ustidan  berilgan 
apellatsiyani imperiyada oliy sud bo‘lgan hukumat senati ko‘rib chiqardi. 
Shunday qilib, Turkiston o‘lkasidagi sud tizimi mustamlakachi hukumat 
vakillari va o‘lka ma’muriyati nazorati ostiga o‘tdi. 
O‘zingizni sinang!
Okrug sudlari – ... 
 
 
1898-yilda ...   
General-gubernator ... vazifalarini ham bajargan.
Turkiston  o‘lkasida  podsho  hukumati  mahalliy 
aholining  keng  ko‘lamli  qo‘zg‘olonlarga  aylanib 
ketadigan  norozilik  harakatlariga  qarshi  jazolash 
tadbirlari  uchun  imperiya  manfaatlarini  to‘liq  himoyalaydigan  huquqiy 
asoslar  yara tishga  harakat  qildi.  1881-yilda  «Davlat  tartiboti  va  jamo-
at  osoyishtaligini  qo‘riqlashga  qaratilgan  chora-tadbirlar  to‘g‘risidagi 
Nizom»  e’lon  qilindi.  Nizomga  muvofiq  general-gubernator  «kuchay-
tirilgan»  yoki  «favqulodda»  qo‘riqlash  holatini  o‘z  ixtiyori  bilan  joriy 
etish  huquqiga  ega  bo‘ldi.  Bunday  huquq  o‘lkada  qo‘zg‘olon,  «jamoat 
osoyishtaligi» buzilgan va «tash vishli kayfiyatlar» paydo bo‘lgan taqdir-
da unga o‘z ixtiyoriga ko‘ra kuch va zo‘ravonlik ishlatish mumkinligini 
anglatar edi. 1892-yildan boshlab 1916-yilga qadar Turkiston «kuchayti-
rilgan qo‘riqlov» va «favqulodda qo‘riqlov» holatida bo‘ldi.
Yangi  «Nizom»  shahar  va  qishloq larning  har  bir  mavzesini  nazorat 
osti da  saqlab  turgan  avvalgi  politsiya  tuzil malariga  qo‘shimcha  tarzda 
uyezd  boshliqlariga  ispravniklar  huquqini  ham  berdi.  Bu  narsa  ularni 
uyezd  politsiya  boshqarmalari  rahbarlariga  tenglashtirgan  edi.  Ular  har 
qanday  odamni  yetti  kunga  qamoqqa  olishga  yoki  jarimaga  tortish  va-
kolatiga ega bo‘ldilar. Uchastka pristav lari 
lavozimi  ularga  yordam  tariqasida  ta’sis 
etilgan edi. Odatda, ular soliqlar yig‘imiga, 
joylarda  majburiyatlar,  uyezd  boshliqlari-
ning qarorlari ijro etilishiga rahbarlik qilgan 
ofitserlar  bo‘lib,  har  qanday  o‘zgarishlar 
haqi da  o‘lka  ma’muriyatiga  ma’lumot  yet-
kazib turgan holda aholi ustidan ke rakli na-
zoratni  amalga  oshirar  edilar.  O‘z  uchast-