Oʻzbekiston tarixi

OʻZBEKISTON XX ASRNING 20-40-YILLARIDA

1924-yili Oʻzbekiston respublikalardan biri sifatida Sovet Ittifoqi tarkibiga kirdi. 1927-yilning martida Oʻzbekistonning birinchi Konstitusiyasi qabul qilindi. Oʻsha yillari xalq xoʻjaligi va madaniyatni rivolantirishda respublikalararo boshqaruv organlari - Oʻrta Osiyo iqtisodiy kengashi (1923 y.) Qisqa vaqt ichida respublikada fuqarolar urushining ayanchli oqibatlari bartaraf etildi. Sanoat jadal sur’atlarda rivojlandi. Mashinasozlik, metalni qayta ishlash va energiya sohalarida eng salmoqli oʻzgarishlar yuz berdi. 1928-yildan 1942-yilgacha boʻlgan davrda 515 ta sanoat korxonasi va elektrostansiya ishga tushirildi. Ular orasida Chirchiq elektrokimyo kombinati, Toshkent qishloq xoʻjaligi zavodi, Quvasoy sement va ohak zavodi, Toshtekstilkombinati va boshqalar bor edi. 1925-1929-yillarda yer-suv islohoti amalga oshirildi. Qishloq xoʻjaligi va irrigasiya butunlay qayta ta’mirlandi, yangi kanallar va suv omborlari qurib bitirildi. 1941-yilga kelib Oʻzbekiston aholisining savodxonlik darajasi 95 % ni tashkil etdi. Turkiston davlat universiteti (1920) oliy ta’limning yirik markaziga aylandi. 20-yillarning oxiriga kelib tarkibida mingdan ziyod ilmiy xodimlar mavjud oʻnlab ilmiy-tadqiqot markazlari faoliyat koʻrsatar edi. 1930-yildan boshlab Toshkent Oʻzbekiston poytaxtiga aylandi.
1937-yilning fevralida OʻzSSRning yangi konstitusiyasi qabul qilindi. Yangi konstitusiyaga muvofiq Y.Oxunboboev va F.Xoʻjaev rahbarligida respublika boshqaruv organlariga saylovlar boʻlib oʻtdi. Respublikaning kundalik hayoti, butun SSSRdagi ahvol singari, Stalin shaxsiga sigʻinishning avj olishi hamda totalitar boshqaruv usullarining kuchayishi shiori ostida oʻtdi. Oʻzbekistondagi ommaviy qatagʻonlik taniqli partiya va davlat arboblarining xibsga olinishidan boshlandi. Siyosiy boshqaruv organlari F. Xoʻjaev, A. Ikromov, D. Manjar va boshqalarga nisbatan qalbaki ayblovlar bilan jinoiy ish qoʻzgʻadi. 1937-yilning avgust-sentyabr oylarida yuzlab kishilar, shu jumladan, Oʻzbekiston kompartiyasi rahbarlari S. Boltaboev, I. Xudoyqulov, A. Sexer, M. Shermuxamedov, M. Usmonov va boshqalar xibsga olindi. 1938-yilning bahoriga qadar obkom, shaharkom, raykom partiyalari kotiblarining 60 % dan ziyodi qatagʻon qilindi.