O‘zbekiston tarixi

Talabalar tomonidan fan bo’yicha olinadigan amaliy ko’nikmalar

3- Jadval

№	Mavzular nomi	Amaliy ko’nikmalar
1.	Markaziy Osiyo – insoniyat sivilizatsiyasining qadimgi o‘choqlaridan biri.	Talabalar O‘zbekiston qadimgi sivilizatsiya va madaniyat beshigi ekanligi, Antropogenez jarayoni, qadimgi odamlarning turmush tarzi, mashg‘ulotlari, Naleolit davri, Naleolit davri ibtidoiy xo‘jaligidagi o‘zgarishlar, Neandertal odami, Mezolit davri, Tosh qurollarining takomillashuvi, chorvachilik va dexqonchilik, Eneolit davri, Bronza davridagi ijtimoiy-iqtisodiy o‘zgarishlar, O‘rta Osiyoda ilk shag‘ar madaniyatining paydo bo‘lishi, “Avesto” ning insonning ma’naviy hayotini shakllantirishdagi o‘rni va ahamiyati haqida amaliy ko’nikmalarga ega bo’lishi lozim.
2.	O‘zbekiston xududida dastlabki davlatlarning paydo bo‘lishi va rivojlanish bosqichlari (qadimgi davrlardan IX asrgacha)	Talabalar davlat tuzulmalarining shakllanish shart-sharoitlari va omillari, Ilk shaharlar, Dastlabki boshqaruv tizimi, Ilk davlatlar. Qadimgi Xorazm davlati. Xorazm davlatida ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy hayot, Qadimgi Baqtriya davlati. Ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy hayot. So‘g‘d (Sug‘diyona), Axamoniylarning O‘rta Osiyoni bosib olishi, Mahalliy aholining bosqinchilarga qarshi ozodlik uchun kurashi, Axamoniylarning hukmronligi davrida ijtimoiy-iqtisodiy hayot, Dovon davlati. Ijtimoiy-iqtisodiy hayoti, Qang‘ davlati. Iqtisodiy hayoti. Afrigiylar sulolasi davrida Xorazm, Kushon poshsholigi davrida ijtimoiy-iqtisodiy hayot, Madaniy-ma’naviy hayot, Qadimgi yozuv madaniyati haqida amaliy ko’nikmalarga ega bo’lishi lozim.
3.	Buyuk ipak yo‘li va hozirgi zamon.	Talabalar Buyuk ipak yo‘lining shakllanishi va rivojlanish bosqichlari, O‘zbek xalqi etnogenezi. “O‘zbek” atamasi, O‘zbekistonning milliy mustaqillik davridagi etnik holati va bu sohadagi o‘zgarishlar, Millatlararo do‘stlik va hamjihatlik haqida amaliy ko’nikmalarga ega bo’lishi lozim.
4.	IX-XII asrlarda o‘zbek davlatchiligi. Siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy hayoti.	Talabalar IX asr boshlarida Movarounnahr haqida, Toxiriylar davlati, Ijtimoiy-iqtisodiy hayot, Somoniylar sulolasi, Ismoil Somoniy, Ijtimoiy-iqtisodiy hayot, Qoraxoniylar hukmronligi, Ijtimoiy-iqtisodiy hayot, G‘aznaviylar davlati, Mahmud G‘aznaviy davrida davlatning kuchayishi, G‘aznaviylar bilan saljuqiylar o‘rtasidagi to‘qnashuv. Saljuqiylar davlati, Ijtimoiy-iqtisodiy ahvol, Ijtimoiy-iqtisodiy ahvol va madaniy hayot haqida amaliy ko’nikmalarga ega bo’lishi lozim.
5.	IX-XII asrlarda O‘rta Osiyo xalqlari hayotida yuz bergan uyg‘onish (renessans) davri: fan va madaniyat ravnaqi.	Talabalar “Uyg‘onish davri”, IX-XII asrlar O‘rta Osiyoda madaniy yuksalish. Bayg‘ ul-hikma, Xorazm “Ma’mun akademiyasi”, Qomusiy olimlar, Al-Xorazmiy. Al-Farg‘oniy. Abu Rayxon Beruniy faoliyati. Abu Ali Ibn Sino. Olimning tibbiyot sohasidagi yutuqlari, Al-Farobiy-buyuk qomusiy olim. Mahmud Qoshg‘ariy, Ahmad Yugnakiy, Yusuf Xos Xojib, IX-XII asrlarda islom dini va so‘fiylik. Imom Buxoriy, “Jome’ as-Sahih”, Xadislar tavsifi, Imom Termiziy, Yusuf Xamadoniy, Axmad Yassaviy, Abduxoliq G‘ijduvoniy, Najmiddin Kubro, Kubroviya oqimi, Naqshbandiya tariqati, IX-XII asrlarda me’morchilik va san’at haqida amaliy ko’nikmalarga ega bo’lishi lozim.
6.	Amir Temur va temuriylar davrida o‘zbek davlatchiligi.	Talaba XIV asr o‘rtalarida Movaraunnaxrdagi ijtimoiy-iqtisodiy vaziyat. Amir Temurning siyosiy kurash maydoniga kirib kelishi, Amir Temur - buyuk davlat arbobi, mashhur sarkarda. “Kuch adolatda” Amir Temurning O‘rta Osiyo va jahon tarixida tutgan o‘rni. Saltanatni boshqarish tizimi, Markazlashgan davlatning parchalanishi, Movarounnaxrda Mirzo Ulug‘bek xukmronligi. Mirzo Ulug‘bek davrida madaniy, ilm-fan va adabiyot ravnaqi, XV asrning ikkinchi yarmida fan, adabiyot va madaniyat, Alisher Navoiyning siyosiy va adabiy faoliyati haqida amaliy ko’nikmalarga ega bo’lishi lozim.
7.	O‘zbekiston hududlarining honliklarga bo‘linib ketishi, uning sabablari va oqibatlari.	Talaba Muhammad Shayboniyhon, Bobur va Shayboniyhon, Movarounnaxrda shayboniylar hukmronligining o‘rnatilishi, Ijtimoiy – iqtisodiy va madaniy hayot, Abdullahon II, Buxoro xonligida ashtarhoniylar (joniylar) sulolasi hukmronligi. Buxoro xonligining ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy ahvoli, Mamlakatda ichki kurash, tarqoqlikning kuchayishi va uning asosiy sabablari, Buxoro xonligida xokimiyatnint mang‘itamirlari qo‘liga o‘tishi. Buxoro amirligida madaniy xayot, Buxoro islom va ma’rifat markazi. Xiva xonligining tashkil topishi. Shayboniylarning Xivadagi xukmronligi, Xonlikning xududi va aholisi, ijtimoiy-iqtisodiy, iqtisodiy xayoti, moddiy hayotidagi o‘rnini aniqlash malakalariga ega bo‘lishi kerak.
8.	Rossiya imperiyasining Turkistonda yuritgan mustamlakachilik siyosati. Milliy ozodlik kurashi. Jadidchilik.	Talaba XIX asr o‘rtalarida o‘zbek xonliklarining ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy ahvoli, O‘rta Osiyo masalasida ingliz-rus raqobati, Qo‘qon xonligi xududlariga xujum. Toshkent mudofaasi, Jizzax, O‘ratepa janglari Turkiston generel-gubernatorligi, Buxoro amirligining Rossiya imperiyasi vassaliga aylantirilishi, Mustamlakachilik zulmiga qarshi milliy ozodlik harakatlari, Farg‘ona vodiysidagi xalq harakatlari, Toshkent qo‘zg‘oloni, Andijon qo‘zg‘oloni, Jadidchilik harakati va uning atoqli vakillari, Birinchi jahon urushining o‘lka hayotiga salbiy ta’siri, Aholi noroziligining kuchayishi, 1916 yilgi xalq qo‘zg‘oloni va uning harakteri, Rossiya imperiyasining Turkistonda yuritgan mustamlakachilik siyosati, Milliy ozodlik kurashi, Jadidchilik haqida tasavvurga ega bo‘lishlari.
9.	Sovet hokimiyatining o‘rnatilishiga qarshi qurolli harakat.	Talaba Sovetlar hokimiyatining o‘rnatilishi. Turkiston muxtoriyati, Qo‘qon fojeasi, Turkiston ASSR. Harbiy kommunizm siyosati. Sovet hokimiyatiga qarshi qurolli harakat. Xiva xonligi, “Yosh xivaliklar”, Xiva xonligining ag‘darilishi. Xorazm Xalq Sovet Respublikasi. Buxoro amirligi, “Yosh buxoroliklar”, Amir xokimyatining ag‘darlishi. Buxoro Xalq Sovet Respublikasi, 20-yilarda ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy vaziyat haqida tasavvurga ega bo‘lishlari.
10.	Sovet hokimiyatining O‘zbekistonda yuritgan qatag‘onlik siyosati, uning mohiyati va oqibatlari.	Talaba 20-yilarda ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy vaziyat, Er-suv islohotlari, O‘rta Osiyo milliy-davlat chegaralinishi, O‘zbekiston SSR Qoraqalpog‘istondagi ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy axvoli, Sanoatlashtirish va agrar siyosat, Jamoalashtirish siyosati, Quloqlashtirish, “Madaniy inqilob”, Ma’muriy-buyruqbozlik boshqaruvi, Siyosiy qatag‘onlar haqida tasavvurga ega bo‘lishlari.
11	Ikkinchi jahon urushi yillarida o‘zbek xalqining fashizm ustidan qozonilgan g‘alabaga qo‘shgan hissasi.	Talaba Ikkinchi jahon urushi, Xo‘jalik va ijtimoiy hayotning xarbiy izga solinishi, Urush yillarida O‘zbekiston sanoati, Fan va madaniyat, O‘zbekistonliklarning frontdagi jasoratlari, 50-70- yillarda O‘zbekistondagi iqtisodiy hayot, Iqtisodiyotning xomashyo etishtirish tomon yo‘naltirish. Paxta yakkaxokimligi, 50-80-yillarda respublikaning madaniy hayoti, 80-yillarning o‘rtalaridagi ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, ma’naviy hayotdagi inqiroz, “Qayta qurish” va uning cheklanganligi, “Paxta ishi”, “o‘zbeklar ishi”, Ommaviy qatag‘onlar haqidagi bilim va ko‘nikmalariga ega bo‘lishi kerak.
12	Ma’muriy buyruqbozlikning kuchayishi va inqirozi davrida O‘zbekiston.	Talaba Respublika ijtimoiy-siyosiy hayotida o‘zgarishlar, Kadrlar siyosatida milliy manfaatlar ustuvorligining o‘sib borishi.,“Paxta ishi”ning qayta ko‘rilishi va tarixiy adolatning tiklanishi, “Davlat tili xaqida”gi Qonun. Birinchi Prezident I.Karimovning “O‘zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida” kitobida sovkt davrining so‘ngi yillarda inqirozi masalalarining aks etishi. Ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy hayot. I.Karimovning O‘zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti etib saylanishi. Mustaqillik Deklaratsiyasi va uning axamiyati. 1991 yil avgust voqealari. SSSRning tanazzulga yuz tutishi haqida tasavvurga ega bo‘lishi kerak.
13	Mustaqil O‘zbekistonda demokratik huquqiy davlat, fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirish jarayoni.	Talaba Taraqqiyotning “O‘zbek modeli”. Iqtisodiy islohotlar. Xususiylashtirish. Ko‘p ukladli iqtisodiyot. Tadbirkorlikning rivolanishi. Bozor infratuzilmasining shakllanishi. Iqtisodiyotdagi chuqur tarkibiy o‘zgarishlar. Agrar islohotlar. Iqtisodiy barqarorlikning ta’minlanishi. Kuchli ijtimoiy siyosat. Ma’naviy qadryatlarning tiklanishi. Millatlararo munosabatlardagi barqarorlik. “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonun va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”. Ilm-fanning rivojlanishi. Madaniyat va san’at. Jismoniy tarbiya va sport. Qoraqalpog‘istonning ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy-ma’rifiy taraqqiyot haqida tasavvurga ega bo‘lishi kerak.
14	O‘zbekistonning mustaqillik yillaridagi iqtisodiy, ma’naviy va madaniy taraqqiyoti.	Talaba Tinchliksevar mustaqil tashqi siyosat asoslarining ishlab chiqilishi. BMT, EXHT bilan hamkorlikning yo‘lgaqo‘yilishi. SHanxay hamkorlik tashkiloti va O‘zbekiston. O‘zbekiston va MDX. Xalqaro terrorizm, diniy ekstremizmga va “ommaviy madaniyat” niqobi ostidagi ma’naviy taxdidlarga qarshi kurashda O‘zbekistonning tutgan o‘rni. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoev tomonidan ijtimoiy-iqtisodiy isloxatlarni yanada jadallashtirilish. 2017-2021 yillarga mo‘ljallangan O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish Harakatlar strategiyasi haqida tasavvurga ega bo‘lishi kerak.