O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asr boshlarigacha)

Mahmud G‘aznaviy
Xuroson 
hududini, so‘ng Xorazm davlatini (1017) ham o‘z saltanatiga 
qo‘shib olgan. Ammo 
Ma’sud G‘aznaviy
davrida (1030–1040) 
mamlakat viloyatlari birin-ketin qo‘ldan chiqarilib, tanazzulga 
yuz tutgan. Oqibatda 
1186-yil
da G‘aznaviylar davlati butunlay
tugatilgan.
G‘aznaviylar
davlati

---

61
G‘aznaviylar davlat tuzumi va boshqa-
ruv tizimlari azaldan rivojlanib kelayot-
gan turkiy davlatchilik asosida qurilgan 
bo‘lsa-da, biroq u o‘ziga xos mahkama-
chilik xususiyatiga ega edi. Vazirlik tizimida harbiy, elchilik 
va rasmiy tadbirlar, moliya kabi hamda xabar-pochta devonlar
faoliyat ko‘rsatgan. Viloyat hukmdori 
voliy
, shahar hokimi 
rais
deb yuritilgan. Viloyatda boshqaruv ishlari 
amid
, shaharlarda
esa 
kutvol
tomonidan amalga oshirilgan. Davlat qudratli qo‘shin-
ga ega edi. Bosh qo‘mondon –
 sipohsolor
,
lashkarboshi –
 
solor
, 
harbiy qismlar boshlig‘i esa
sarxang 
deb atalgan. Qo‘shinda
harbiy kemalar (daryo va dengiz floti) ham mavjud bo‘lgan.
G‘aznaviylar davlatida ilm-fan va ma- 
daniyat, xususan, adabiyot rivojlangan.
Mahmud G‘aznaviy turkiy ona tili bi-
lan bir qatorda fors, arab va pahlaviy tillarini ham mukam-
mal bilgan, she’r bitgan. Poytaxt saroyida 400 dan ortiq olim, 
shoir va san’atkorlar ijod qilgan.