O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asr boshlarigacha)

«budun»
yoki 
«qora budun»
nomlari bilan yuritilgan. Budun o‘z navbatida qabilalar ittifoqi 
birlashmasini tashkil etardi. O‘n o‘q budun yoki elning hokimi 
«yabg‘u»
yoki 
«jabg‘u»
nomi bilan atalardi. Yabg‘u darajasiga 
faqat xoqon urug‘iga qon-qarindosh bo‘lganlargina ko‘tarilardi. 
O‘n o‘q el sardori bir tuman (ya’ni o‘n ming) suvoriyni safga 
tortar edi. Bunday harbiy bo‘linmaning tumanboshisi 
«shod»
deb 
yuritilgan.
VI asr
da Chirchiq, Zarafshon, Qashqadaryo va Amudaryo 
havzalarida 
o‘ndan ortiq voha hokimliklari
mavjud edi. Ular-
ning iqtisodiy va siyosiy boshqaruvi mahalliy sulola hukmdorlari 
qo‘lida qoldirilib, turklar ulardan faqat boj va yasoq undirib olish 
bilan cheklanadilar.
Katta-katta qabilalar yoki qabilalar itti- 
foqi markaziy hokimiyatga bo‘ysunmas-
likka intilganlar. Turk xoqonligi tasar-
rufida bo‘lgan hududlardagi hokimlar mustaqil bo‘lishni istar 
edilar. Bu omillar xoqonlikning mustahkam markazlashgan
davlatga aylanishiga imkon bermagan.
Bo‘ysundirilgan hududlarni mahalliy hokimlar orqali boshqa-
ruv tartibi xoqonlikni tobora zaiflashtira borgan. Buning ustiga, 
Vizantiya, Xitoy va eron bilan doimiy raqobat xoqonlik ahvolini 
yanada og‘irlashtirgan. Oqibatda, Turk xoqonligi