O`zbekiston tarixi” fanidan o`quv- uslubiy majmua tarix ta`lim yo`nalishi uchun

6.Деҳқончилик ва чорвачилик.
Деҳқончилик ва чорвачилик Бухоро амирлиги иқтисодининг асосий
тармоқлари ҳисобланган. Аҳолининг саксон беш фоизи деҳқончилик ва
чорвачилик билан шуғулланганлиги ҳам фикримиз далилидир. Амирликда
XVIII асрнинг охирларидан бошланган иқтисодий юксалиш, аввало деҳқончиликнинг тикланиши билан изоҳланади. Анъанага кўра,
суғориладиган ҳамда лалмикор ерларда деҳқончилик соҳасида буғдой, арпа,
жўхори, полиз ва сабзавот экинлари етиштиришга катта эътибор қаратилган.
узумчилик ва боғдорчилик ҳам яхши ривожланган. Манбаларга кўра,
амирликда узумнинг 10 дан ортиқ навлари етиштирилган. Амирликда шоликорлик ҳам яхши тараққий этган. Нисбатан сифатли шоли Шаҳрисабз, Каттақўрғон ва Ҳисор воҳаларида етиштирилган. Шаҳрисабз ва Ҳисор шоликорлари амирликнинг пойтахти Бухорони доимий равишда сифатли гуруч билан таъминлаб турганлар.
Амирликда XIX асрнинг бошидан бошлаб Россияга кўп миқдорда пахта
сотилиши натижасида пахтачиликка эътибор кучайтирилган. Рус
манбаларига кўра, Бухоро амирлигининг “Қашқадарё воҳаси, Сурхондарё
воҳасида, Яккабоғ, Китоб, Чироқчи, Қарши, Шаҳрисабз, Ғузор, Термиз,
Шеробод, Ҳисор туманларида пахта катта миқдорда етиштирилади. Ўрта
Осиё хонликлари ичида Бухоро пахтаси алоҳида диққатга сазовор бўлиб, у
анча қиммат туради”.
Шариатда чекиш таъқиқланганлигига қарамасдан, Қарши ва Миёнқол
воҳаларида тамаки етиштириш ривожланган. Қарши тамакиси энг сифатли
тамаки ҳисобланган. Ундан ташқари амирликда ипакчиликнинг
ривожланишига ҳам катта эътибор қаратилган. Бухоро воҳаси, Зарафшон
водийси, Кармана, Шаҳрисабз, Китоб, Миёнқол, умуман, сув кўп бўлган
барча ҳудудларда тут дарахтлари ниҳоятда кўп ўстирилган. Бухорода ва
бошқа йирик шаҳарларда тоза ипак ва ярим ипакдан турли хил матолар
тайёрланган.
Амирликдаги деҳқончилик ва боғдорчилик оддий ва анъанавий ҳолатда
бўлган. Ерлар от, ҳўкиз кам ҳолларда туяларга омоч қўшилиб ҳайдалган
ҳамда мола, кетмон ва бел орқали ишлов берилган. Амирликда мавжуд бўлган чўл ва дашт ҳудудлари,тоғ ва тоғ олди адирлари маҳсулдор чорвачилик учун қулай имкониятлар яратган. Амирликнинг чўл ҳудудларида, жумладан Бухоро ва Қарши ҳудудларида қоракўл тери етиштиришга ихтисослашган қўйчилик тараққий этган. Бунга асосий сабаб, ташқи бозорда (айниқса Россия бозорида) қоракўл терисига, ундан ишланган маҳсулотларга талаб ниҳоятда катта эди. Чорвачиликнинг етакчи тармоғи сифатида йилқичилик нафақт дашт ҳудудларда, балки воҳаларда ҳам ривожланган. Шаҳрисабзнинг қорабайир ва Қаршининг араби отлари ўз чидамлилиги, тезлиги ва кучи билан бутун амирлик ва ундан ташқарида ҳам машҳур бўлган.
Чорвачиликда туячиликка ҳам алоҳида эътибор берилган. Оғир ва олис
йўллар ҳамда сувсизликка чидамли бўлган оғир юк кўтарувчи туялардан
карвон савдосида,тегирмонларда, ёғ чиқаришда кам ҳолларда ер ҳайдашда
фойдаланилган. Шунингдек туянинг сути ва жуни қадрланган. Амирликда
чорвачиликка ихтисослашган хўжаликларнинг ички ва ташқи бозорга туёқли
моллар, сифатли тери, жун ва бошқа турли маҳсулотлар (шол, намат, арқон ва бошқ) ҳамда озиқ-овқат (гўшт ва сут маҳсулотлари) етказиб беришдаги
аҳамияти ниҳоятда катта эди.