O’zbekiston tarixi 7-sinf

Islomga da’vat etish. Arablar Movarounnahrda o‘rnatilgan siyosiy hokimiyatni mustahkamlash va uning barqarorligini ta’ minlash uchun Islom dinini da’vat etishga, aholi o‘rtasida islomni yoyishga alohida ahamiyat berdilar. Shu boisdan ular shu davrgacha Movarounnahrda mavjud bo‘lgan dinlarga qarshi qattiq kurash olib boradilar. Ibodatxonalar vayron etilib, ularning o‘rniga jome masjidlari bino qilinadi. Masalan, Qutayba Buxoro shahrining markazida joylashgan zardush tiylar ibodatxonasini jome masjidiga aylantirdi, sug‘diy yozuv da bitilgan asarlarni yo‘qotdi. Mahalliy aholini Islom diniga kiritishga harakat qildi. Shu maqsadda masjidga kelib ibodat qiluvchilar uchun hatto 2 dirhamdan pul hadya etishni joriy etdi.
Aholini islomlashtirish yo‘llari. Islom dinini qabul qilib, musulmon bo‘lgan mahalliy aholi vakillari dastlabki yillarda xiroj va jizya soliqlaridan ozod etilgan. Islomni qabul qilmaganlardan esa jon solig‘i – jizya undirilib olingan. Soliqlarni o‘z vaqtida to‘lamagan kishilarning bo‘yinlariga “qarzdor” deb yozilgan taxtacha osib qo‘yilardi. Mahalliy davlat boshliqlarining ko‘pchiligi o‘z huquqlari va imtiyozlarini saqlab qolish maqsadida Islom dinini qabul qilgan. Islomni qabul qilmagan zodagonlar o‘z yerlaridan mahrum etilgan yoki tovon to‘lagan. Bunday tadbir va choralar Movarounnahr aholisi o‘rtasida Islom dinining tez tar qalishiga yordam bergan. Shu tarzda arablar Movarounnahr siyosiy tizimi va diniy e’tiqodiga o‘z ta’sirini o‘tkaza olganlar. Xalifalik tomonidan Movarounnahrning bosib olinishi oqibatida mahalliy xalqning urf-odati, dini va e’tiqodi, madaniyati poy mol etildi. Mahalliy sug‘d yozuvida bitilgan diniy va ma’riiy  kitoblarni,  ilmiy  asarlarni  va  qimmatli  hujjatlarni  hamda sanamlarni gulxanlarda yoqib, yo‘q qilib tashlaydilar. Quvadagi budda ibodatxonasi haykallarning parchalab tashlangani, Afrosiyob saroy devorlariga solingan suratlardagi odam rasmlarining ko‘z lari o‘yilib, bo‘yinlariga qilich bilan chizib yuborilganligi bunga yaqqol misoldir.Xalifalik o’lkani zabt etish jarayonida uning deyarli barcha obod dexqonchilik vohalarini oyoqosti qilib juda ko’p shahar va qishloqlarga o’t qo’ydi. Zabt etilgan qishloq aholisidan ko’plab oltin, kumush, qimmatbaho buyumlar va ko’plab qurol-yarog’lar tortib olindi. Sulx tuzishga majbur bo’lgan. Buxoro, Poykand, So’g’d hukmdorlaridan katta miqdorda boju tovonlar undirib olindi. Xalifalik qo’shinlariga minglab nafar mahalliy yigitlarni jalb etdilar. Aholidan turli soliqlar undirildi.