O‘zbekiston sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi

 

ANABOLIK STEROIDLAR 

 

Yuqorida  qayl  etilganidek,  androgenlar  oqsil  sintezini  kuchaytiradilar,  ya'ni  anabolik  faollikga 

egadirlar. Bu skelet mushaklari, qator parenximatoz a'zolar, suyak to‘qimasi vaznini ortishida namoyon 

bo‘ladi.  Tananing  umumiy  vazni  bunda  ortib  ketadi.  Organizmdan  azot,  fosfor  va  kalsiyning  ajralishi 

sekinlashadi.  Erkaklar  jinsiy  bezlari  gormon  preparatlarining  androgenlik  faolligi  ularning  anabolik 

ta'siridan  foydalanishni  cheklaydi.  Shu  sababli  and-rogen  faolligi  kuchsiz  anabolik  xossalari  ortiqroq 

bo‘lgan  sintetik  vositalar  yaratilgan.  Ular  steroid  brikmalardir.  Ushbu  brikmalarning  asosiy  biologik 

ta'siridan va tuzilishidan kelib chiqqan xolda ularni anabolik steroidlar deb atashgan. Ushbu preparatlar 

---

44 

 

faolligini  biologik  yo‘l  bilan  aniqlash  mumkin.  Ushbu  uslublardan  biri  axta  qilingan  kalamushlarning  

m. levator ani  massasini ortishini aniqlashga asoslangan. Tabobat amaliyotida qator anabolik steroidlar 

qo‘llaniladi.  Faol  va  davomli  ta'sir  ko‘rsatuvchi  preparatlarga  fenobolin  (nandrolon  fenilpropionat, 

durabolin, nerobolil) va retabolil (nandrolon, dekanoat, dekadurabolin) mansubdir. Fenobolin  7-15 kun, 

retabolil  –  3  xafta  ta'sir  ko‘rsatadi.  Ularning  ta'siri  asta  sekin  rivojlanadi  (fenobolinniki  1-2  kundan 

keyin,  retabolilniki  2-3  kundan  keyin).  Preparatlarning  yog‘li  eritmalari  mushakga  kiritiladi. 

Metandrostenolon (dianabol, nerobol) davomsiz ta'sir ko‘rsatadi. Uni tabletkalar ko‘rinishida 1 kunda 1-

2  marta  beriladi  Boshqa  anabolik  steroidlar  –  oksandrolon,  stanozol,  etilestrenol,  silabolin  xam 

sintezlangan.  Anabolik  steroidlar  oqsil  sinteziga  imkoniyat  tug‘diradilar.  Ularni  qo‘llaganda  ishtaxa 

yaxshilanadi, tana vaz-ni ortadi. Osteoporozda suyaklarning kalsifikatsiyasi tezlashadi. Ushbu moddalar 

regeneratsiya  jarayoniga  ijobiy  ta'sir  etadilar.  Anabolik  steroidlarni  kaxeksiya,  asteniya, 

glyukokortikoidlarni  davomli  qo‘llaganda,  nur  bilan  davolashdan  so‘ng,  osteoporozda,  regeneratsiya 

jarayonlarini  kuchaytirish uchun (masalan suyaklar singanda) qo‘llaniladi. Qayd   etilgan preparatlarni 

qo‘llaganda ularning gormonal faolliklari bilan bog‘liq bo‘lgan noxush ta'sirlarni rivojlanishi mumkin. 

Ayollarda  maskulinizatsiyalovchi  ta'sirot  odatda  kamroq    darajada  namoyon  bo‘ladi.  Ko‘ngil  aynash, 

shishlar, suyaklarda ortiqcha kalsiy to‘planishi, ba'zan jigar funksiyasining buzilishi mumkin. Anabolik 

steroidlarni  xomiladorlik,  emizish  davrida,  prostata  bezining  raki,  jigar  xastaliklarida  qo‘llash 

taqiqlangan.