O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

 
 
Ishni  bajarish  uchun  zarur  jihozlar,  material  va  asboblar:  TSh  –  2M  tipidagi  qattiqlikni 
o‟lchash  asbobi  (Brinell  pressi);  metall  sirtidagi  izlarni  o‟lchash  uchun  lupalar;  namuna  komplekti; 
shtangentsirkul ShTs-1; jilvir qog‟ozlar; egovlar yoki charx toshlar. 
 
Ishni bajarish tartibi: 
1.  TSh–2M  tipidagi  asbobning  tuzilishi  (3.2-rasm)  va  unda  material  qattiqligini  o‟lchash 
metodikasi bilan tanishiladi;  
2.  Namuna materiali va o‟lchamlariga qarab 3.1-jadvaldan (ilovaga qarang) sharchaning diametri, 
yuk qiymati va namunani yuk ostida ushlab turish vaqti tanlanadi; 
3.  Namuna tekshirishga tayyorlanadi, zarur hollarda namuna yuzasi qumli qog‟oz bilan tozalanadi;  
4.  Sharchali uchlik shpindelga o‟rnatiladi va qotirish vinti bilan mahkamlanadi; 
5.  Tanlangan yukga mos keluvchi toshlar asbobga qo‟yiladi; 
6.  Namuna  tekshirish  stoliga  sharcha  izining  markazi  namuna  chekkasidan  kamida  2,5  mm 
masofada bo‟ladigan qilib o‟rnatiladi; 
7.  Elektr  dvigateli  ishga  tushiriladi  va  zarur  vakt  davomida  namuna  yuklanish  ta„sirida  ushlab 
turiladi, sungra elektr dvigatel tuxtatiladi;  
8.  Tekshirish  tugagandan  (lampochka  uchib,  elektrodvigatel  to‟xtagandan)  keyin  maxovikni 
aylantirib, stol tushiriladi va namuna olinadi; 
9.  Tekshirish 3 marta takrorlanadi; 
10.  Lupa  yordamida  namunada  sharcha  qoldirgan  izning  diametri  aniqlanadi  va  Brinell  bo‟yicha 
qattiqlik hisoblab topiladi; 
11. Olingan natijalar asosida quyidagi jadval to‟ldiriladi: 
 

---

 
 
 
151 
O‟lchash 
tartibi 
 
 
 
 
 
Namunaning 
materiali 
va 
qalinligi, mm 
 
 
 
 
 
Sharcha 
diametri,  
D, mm 
 
 
 
 
 
Yuk  
Р,  
kG k 
 
 
 
 
 
Yukning 
namunaga   
ta„sir vaqti, 
 t, sek 
 
 
 
 
 
Izning  diametri, 
mm 
 
 
 
 
 
Brinell 
bo‟yicha 
qattiqlik,  
kG ∙k/mm2 
 
 
 
d
1 
d
2
  D
3
 
d
ур
 Hisoblab 
topilgan 
miqdori  
3.2-jadval 
(ilovaga  q.) 
dan 
topilgan 
miqdori 
1 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3