O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1-ilova 
. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 2-ilova 
 
 
. 
 
 
 
 
 
 
                                                                           
                                                                                                                                       3-ilova 
 
 
              
Mashinasozlikda  kо‟pgina  pо‟lat  va  chо‟yanlardan,  shuningdek  rangli 
metallarning  qotishmalaridan  (bronza,  latun,  duralyuminiy  va  boshqalar)  yasalgan 
buyumlarning  fizikaviy,  mexanikaviy  va  texnologik  xossalarini  zarur  tomonga 
о‟zgartirish maqsadida ularga termik va kimyoviy-termik ishlov beriladi. Bu esa  yengil, 
puxta  va  chidamli  mashinalar  tayyorlashda,  metallarni  tejashda,  ularning  tannarxini 
kamaytirishda katta rol о‟ynaydi. 
            Metallardan  yasalgan  buyumlarning  kimyoviy  tarkibini  о‟zgartirmay  turib, 
ularning  strukturalarini  termik  vositalar  (ma„lum  haroratgacha  qizdirib,  shu  haroratda 
ma„lum vaqt tutib turgandan keyin har xil tezlikda sovitish) bilan о‟zgartirish metallarni 
termik ishlash deb ataladi. 
 
 
Austenitning  parchalanishi  pо‟lat  uzliksiz  sovitilganda  ham  Ac
1
  kritik  nuqtadan  pastroq  haroratgacha  tez  sovitilib  (о‟ta  sovitilib),  shu  haroratda  tutib  turilganda  ham  sodir  bо‟ladi. 
Austenit  Ac
1
  nuqtadan  pastroq  haroratgacha  о‟ta  sovitilib  shu  haroratda  tutib  turilganda 
uning  parchalanishi austenitning izotermik parchalanishi deb ataladi. 
Pо‟lat  Ac
1
  kritik  haroratdan  pastroq  haroratgacha  tez  sovitilib,  shu  haroratda  tutib 
turilganda  perlitning  kristallanish  markazlari  hosil  bо‟ladi  va  ulardan  kristallar  о‟sa 
boshlab,  oqibatda  perlit  donalari  hosil  bо‟ladi.  Bu  donalarning  katta-  kichikligi  о‟ta 
sovish darajasiga bog‟liq. 
          О‟ta sovitilgan austenitning izotermik (о‟zgarmas haroratda
) 
parchalanishini 
diagramma tarzida ifodalash mumkin. 
 
Ma‟lumki,  po‟latlarni  termik  ishlashda  qizdirishning  umumiy  vaqti 

um.
  po‟lat 
buyumni  zarur  haroratgacha  qizdirishga  sarflangan  vaqt 

q
  bilan  buyumni  shu 
haroratda tutib turish vaqti 

t
 ning yig‟indisiga teng: 

---

 
 
 
125