O'zbekiston ryespublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi

+

-latun).  Tarkibida  rux  miqdori  45...50%  gacha  bо‟lgan  qotishmalar  faqat 

-
fazadan, 50 % dan ortiq rux bо‟lgan qotishmalar esa 

-faza bilan 

-fazadan iborat. 

-faza    ruxning    Сu
5
Zn
8
  tarkibli  birikmadagi  qattiq  eritmasi  bо‟lib,  nihoyatda 
mо‟rtdir. 
Texnikada 

-  latunlar    bilan 

+

-latunlargina  ishlatiladi.  31  -  rasmda  ikki 
fazali (

+

) latunning mikrostrukturasi tasvirlangan. 
Latunlar Л  harfi  va  raqamlar bilan markalanadi.  Masalan,  Л96,  Л62,  Л59 va 
hakozo. Л harfi qotishmaning nomini (latun), raqamlar esa qotishma tarkibidagi mis 
miqdorini  bildiradi. 
Keng  tarqalgan  latunlarning  yumshatilgan  holatdagi  mexanik  hossalari 
quyidagicha: 

-latunlar  Л  96  (tompak),  Л80  (yarim  tompak)  va  Л70:             

в
  = 
240...320 MPa; 

 = 50...52 %.  
       

+

 - latunlar Л62 va Л59: 

в
 = 360...390 MPa; 

 = 44...49 %. 
Bu  latunlar  listlar,  tasmalar,  polosalar,  trubalar,  chiviqlar  va  simlar  tarzida 
ishlab chiqariladi. 
Maxsus latunlar Л harfi, qо‟shilgan elementlarni bildiruvchi harflar va tegishli 
raqamlar  bilan  markalanadi,  masalan,  ЛС-74-3,  ЛO70-1,  ЛAН  59-3-2,  ЛMц  58-2 
va  hakozo.  Markadagi  birinchi  son  misning,  keyingi  sonlar  esa  tegishli 
elementlarning % hisobidagi о‟rtacha miqdorini kо‟rsatadi. Legirlovchi  elementlar 
quyidagicha  belgilanadi:  alyuminiy  -A,  qо‟rg‟oshin-С,  qalay-O,  temir-Ж,  nikel-Н, 
marganes-Mц, kremniy esa-K bilan belgilanadi. Latun markasining oxirida Л harfi 
bо‟lsa,  uning  quymabop  latun  ekanligini  bildiradi,  masalan,  ЛK80-3Л,  ЛAЖ60-1-
1Л  va  hakozo.  Markasi  oxirida  Л  harfi  bо‟lmagan  latunlar  deformatsiyabop 
latunlardir. 
jarayon ko‟proq qo‟llaniladi.  
 

---

 
 
 
119