O’zbekiston respulikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

II o’rinni baxtsiz hodisalar, zaharlanishlar, travmalar egallaydi;

III o’rinni ovqat hazm qilish a’zolari va sezgi a’zolari kasalliklari egallaydi.

Biroq shuni bilish muhimki, kasallanish strukturasi hamma bolalar va o‘smirlar muassasalarida bir xilda emas, chunki u turli omillar, jumladan, yil fasllariga ham bog‘liq bo‘ladi.

2.17 jadval.

Turli yosh guruhlarida kasalliklarning rangli taqsimlanishi (murojaat qilishlar bo‘yicha) [L.F.Berejkov,I.D.Dubinskaya buyicha,1979].

Rang joyi	Yosh guruhlari, yillar
	1-6	7-10	11-14	15-17
I	Nafas a’zo­lari kasal­liklari	Nafas a’zo-lari kasallik-lari	Nafas a’zo­lari kasal­liklari	Nafas a’zo­lari kasal­liklari
II	Yuqumli kasalliklar	Yuqumli kasalliklar	Jarohat va za-harlanishlar	Jarohat va za-harlanishlar
III	Allergik kasalliklar	Ovqat hazm qilish a’zo­lari kasal­liklari	Asab tizimi va sezgi a’zo­lari kasal­liklari	Asab tizimi va sezgi a’zo­lari kasal­liklari
IV	Ovqat hazm qilish a’zo­lari kasal­liklari	Jarohat va za-harlanishlar	Teri va teri osti kletchat-kasi kasal­liklari	Ruhiy buzilishlar
V	Jarohat va za-harlanishlar	Asab tizimi va sezgi a’zo­lari kasal­liklari	Ovqat hazm qilish a’zo­lari kasal­liklari	Yuqumli kasalliklar

90-yillar boshida I o‘rinda (26%) ovqat hazm qilish a’zolarining su­runkali kasalliklari turgan. Shu narsa diqqatga sazovorki, 60-yillarda bu patologiya yettinchi qatorda turgan jadvalni yakunlagan va 1,6% ni tashkil etgan. Yetakchi o‘rinni (1990 y.da-P,1960 y.da-I) LOR-a’zolari kasalliklari (20% dan ko‘proq) egallagan. LOR-a’zolari ichida halqum limfoadenoid halqasining jarohatlanishi surunkali tonzillit va adenoid vegetatsiyalarning o‘sib ketishi yetakchilik qilgan.

Rang joyi	60-yillar	90-yillar
I II III IV V VI VII	LOR-a’zolar (34,7) Yurak-qon tomir tizimi (13,3) Asab tizimi (10,4) Moddalar almashinuvi kasalliklari (5,7) Qon kasalliklari (2,6) Allergik kasalliklar (2,5) Ovqat hazm qilish a’zolari kasalliklari (1,6)	Ovqat hazm qilish a’zolari kasalliklari (26) LOR-a’zolar (22,4) Asab tizimi (21) Yurak-qon tomir tizimi (9,7) Allergik kasalliklari (7,5) Qon kasalliklari (6,4) Moddalar almashinuvi kasalliklari (5,1)

III o‘rinda anchadan beri nerv sistemasi kasalliklari (10-21%), IV o‘rinda yurak-qon tomir sistemasi patologiyasi turadi (10% atrofida). Allergik ko‘rinishlar chastotasi ortdi: 1960 y.da 2,5% dan 1990 y.da 7,5 % gacha. Ushbu ma’lum statistikani qon va moddalar almashinuvi kasalliklari tugallaydi.

Shunday qilib, umumiy kasallanish darajasi va uning strukturasi o‘tgan sari va un yilliklar dinamikasida o‘zgaradi.
Eng ko‘p tarqalgan kasalliklar bilan kasallanish solishtirilganda nafaqat yosh qonuniyatlari va turli ko‘rinishdagi patologiyalar struktur nisbatlarining turg‘unligi, balki turli shaharlardagi bolalarning o‘rganilayotgan kasalliklar darajasining yaqinligi ham aniqlanadi. Ko‘pchilik shaharlarda qayd qilingan kasallanish darajalari kiritilishi mumkin bo‘lgan, ko‘rsatkichlar o‘rtacha darajalarining yetarlicha ma’lum diapazoni aniklangan (2.18 jadval). Bu fakt kasallanishning o‘rganilishi yagona uslubiy asosda o‘tkazilgan qator hududlarni solishtirishda aniklangan. Lekin aniqlangan holatda u real mahalliy omillar ta’sirida shakllanuvchi kasallanishdagi muammoli holatlarni aniqlash uchun yetarlicha ob’ektiv instrument sifatida qo‘llanilishi mumkin.
Keltirilgan ma’lumotlarni solishtirgan holda, patologiyaning ba’zi shakllari bilan kasallanish ko‘rsatkichlari xududda, mintaqada o‘rtacha darajalar yuqori chegarasidan sezilarli darajada ortishini aniqlash mumkin va aynan bu kasalliklar ular shakllanishining etiopatogenetik mexanizmlari va zaruriy qarorlarni qabul qilish haqidagi zamonaviy tasavvurlaridan kelib chiqqan holda, omillarni izlashda yechilishi kerak bo‘lgan muammoli vaziyatlar sifatida baholanishi kerak.
Patologiyaning mahalliy o‘ziga xosliklarining sabablari va shakllanish mexanizmlarining chuqur ochib berilishi tabiiyki, nozologik shakllarning ancha to‘liq spektri bo‘yicha va ko‘proq bo‘lingan yosh intervali bilan o‘tkazilishi kerak.

2.18 jadval.