187
Obru-e'tibor individlararo munosabatlar sistemasida tarkib topadi
va guruxning rivojlanish darajasiga boglik xolda bir xil jamoalarda
kat'iy avtoritarizm, kuchlining xukuki tan olinish sifatida afzalligiga
kura "xokimiyat obru-e'tibori" sifatida namoyon bulsa, boshkalarida,
ya'ni yuksak darajada uyushgan guruxlarda esa "obru-e'tiborning"
demokratik "xokimiyati" sifatida yuzaga chikadi. Bunda shaxsiy
xususiyatlar guruxga xos xususiyat,guruxning xususiyatlari esa shaxs
xos xususiyatlar sifatida (shaxsning interindivid kichik sistemasi)
xizmat kiladi. Shaxsning metaindivid kichik sistemasi doirasidagi
obru-e'tiborlilik-bu individlarning axamiyatga molik xolatlarda uzlari
uchun axamiyatli karorlar kabul kila olish xukukining boshkalar
tomonidan tan olinishi, u uz faoliyati bilan kushgan xissaning shaxsga
tegishli faoliyatlari natijasidir. Yaxshi rivojlanmagan guruxlarda bu
uning a'zolari moslashuvchanligining natijasi bulsa, jamoa tusidagi
guruxlarda jamoaning uzini uzi belgilashi samarasi xisoblanadi.
Shunday kilib, jamoadagi obru-e'tiborlilik-bu sub'yektning avvalo
boshkalarda (ba'zida u uz obru-etiborining kay darajada ekanligini
bilmasligi xam mumkin) va fakat shu munosabat bilan sub'yektning
uzida yuksak darajada gavdalanganligi demakdir. Nixoyat, shaxsning
individ ichidagi "bushligi"da-sub'yektning psixologik fazilatlari
kompleksidir: birinchi xolda uzboshimchaligi, kattikkulligi, uziga
ortikcha bino kuyishi, tankidni yoktirmasligi bulsa, boshka xollarda-
prinsipealligi, bexad akilliligi, xayrixoxligi, me'yorida talabchanligi
(shaxsning interaindivid kichik sistemasi) va xokazolar.
Shaxsning metaindivid kichik sistemasi kishining eng muxim
ma'naviy extiyojlaridan biri-shaxs darajasiga kutarilish extiyojini, ya'ni
uz faoliyati bilan boshka odamlarning akliy va xissiy jabxalarida ular
uchun axamiyatga ega bulgan uzgarishlar yasashiniboshkalardan
kuprok darajada ifoda etadi. Bunday extiyoj sub'yekt tomonidan
anglanilgan yoki anglanilmagan bulishi mumkin, bir kishida u ancha
terok,boshka birovida esa sekinrok bulishi, uning ruyobga chikarilishi
boshka odamlar uchun ijobiy yoki salbiy okibatlar keltrishi mumkin,
nixoyat, bir kishida bu extiyojlarni kondirish uchun vositalar mavjud
bulishi (yuksak darajada bilimdonligi, yoxud xissiy olimining boyligi,
yoxud turli xildagi kuplab mamlakatlarga egalik, yoxud bexad mardligi
va kat'iyligi, yoxud ana shu fazilatlarning xajmi evaziga) mumkin,
boshkasida esa bunday vositalar ancha cheklangan buladi.
Do'stlaringiz bilan baham: