O’zbekiston respublikasisog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti

o’rganilayotgan 
yoki 
shug’ullanayotgan 
ob’yektiga 
yo’naltirilganligiga  aytiladi.  Yo’naltirilganlik  shaxsning  extiyojlariga, 
qiziqishlariga, faoliyat maqsadlariga bog’liq holda namoyon bo’ladi.  
Boshqa psixik jarayonlar kabi diqqat ham o’zining nerv fiziologik 
asoslariga  ega.  Mashhur  rus  fiziologi  I.P.Pavlov  diqqatning  fiziologik 
asosini  yangi  voqea,  hodisalarni  aks  ettirish  jarayonida  bosh  miya 
yarim  sharlarida  yuzaga  keladigan  «Bu  nima?»  refleksi  tashkil  etadi 
degan taxminni ilgari surdi. Shuningdek, yo’naltirilganlik sub’yektning 
extiyojlariga,  uning  faoliyati  maqsadlari  va  vazifalariga  mos  keladigan 
ob’yektlarning  tanlanganligida,  ixtiyoriy  va  ixtiyorsiz  tanlashda, 
ajratishda  namoyon  bo’ladi.  Diqqat-e’tiborning  bir  xil  ob’yektlarda 
to’planganligi  (konsentrasiyalanishi)  ayni  paytda  barcha  begona 
narsalardan  chalg’ishni,  boshqa  ob’yektlarning  vaqtincha  inkor 
etilishini  taqozo  qiladi.  Shu  tufayli  in’ikos  aniq-ravshan  bo’la  boradi, 
tasavvurlar  va  o’y-fikrlar  faoliyat  tugallanmagunga  qadar,  undan 
ko’zlangan  maqsadga  erishilmaguncha  ongda  saqlanib  qoladi.  Shu 
yo’sinda faoliyatning nazorat qilib va boshqarilib borilishi ta’minlanadi. 
Diqqat  sezgi,  xotira,  tafakkur  va  harakat  jarayonlarida  namoyon 
bo’lishi  mumkin.  Shu  sabbali  diqqatni  biror  narsaga  qaratish 
ob’yektiga  (idrok  etiladigan  buyum,  xotira,  tafakkur,  harakat 
tasavvurlari)  bog’liq  holda  diqqatning  namoyon  bo’lishining  quyidagi 
shakllarini:  sensor  (perseptiv),  aqliy,  harakatlantiruvchi  shakllarini 
ajratib ko’rsatadilar.  
Hozirgi  vaqtda  sensor  (ko’rish,  eshitish)  diqqati  ko’proq 
o’rganilgandir.  Diqqatga  ta’rif  beradigan  ma’lumotlarning  ko’pchiligi 
amalda  uni  tadqiq  etish  natijasida  qo’lga  kiritilgan.  Diqqat  bamisoli 
bilish (idrok, xotira, tafakkur) jarayonlari orasida namoyon bo’lib, ular 
samaradorligining  oshishiga  yordam  beradi.  Jumladan,  idrokning 
aniq-ravshanligi  va  to’laqonligi  diqqatga  bog’liq,  diqqatning  susayishi 
perseptiv  jarayonlarning  birmuncha  darajada  buzilishiga  va 
shakllanayotgan siymoning o’zgarib ketishiga olib borishi mumkin. 
Diqqatning bir nechta turlari mavjud: 
1. ixtiyoriy diqqat; 
2. ixtiyorsiz diqqat; 
3. ixtiyoriydan so’nggi diqqat.