O’zbekiston respublikasioliyva o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti hisob va audit fakulteti

             1-chizma.  Xususiy kapitalning tashkil topish manbalari 

 

Xususiy  kapital  deganda,  xo'jalik  yurituvchi  sub'ektga  tegishli  bo'lgan 

mulkning  qiymati  tushuniladi.  Bu  kapital  jami  kapital  bilan  qarzga  olingan 

kapitalning o'rtasidagi farq sifatida aniqlanishi mumkin, ya'ni: 

Kx = Kj - Kq 

Bunda: 

Kx - xususiy kapital. 

Kj - jami kapital.  

Kq-qarzga olingan kapital 

    Xususiy  kapitalni  buxgalteriya  hisobida  aks  ettirish  uchun  ularni  bir 

qancha  belgilar  bo'yicha  tasniflashni  taqozo  qiladi.  Aksariyat  olimlar  xususiy 

kapitalni  tasniflash  belgilari  sifatida  ularning  turlarini,  xizmat  muddatlarini, 

tashkil etish manbalarini olish zarur  deb hisoblaydilar. 

   Ularni  tasniflashda  moddiylik  belgisini,  turgan  joyi,  faoliyatda  ishtirok 

etish  darajasini  ham  e'tirof  etish  maqsadga  muvofiqdir.  Bundan  tashqari, 

Xususiy kapital 

Ustav 

kapitali 

Qo’shilgan 

kapital 

Zaxira 

kapitali 

Taqsimlan  

magan 

foyda 

Maqsadli 

jamg’arma 

lar 

---

9 

 

tasniflash  belgilarining  tartibini  to'g'ri  asoslash  ham  uni  o'rganishda  muhim 

omildir.  Chunki,  bu  tizimni  aniq  belgilash  xususiy  kapital  elementlarini 

bosqichma-bosqich  birinchi,  ikkinchi  va  uchinchi  darajali  schyotlarda  aks 

ettirish,  ular  to'g'risidagi  ma'lumotlarni  umumiylikka  qarab  yig'ish,  jamlash, 

to'plashning  yaxlit  tizimini  yaratishga  imkon  beradi.  Bu  esa  nazariy  va 

metodologik jihatdan katta ahamiyat kasb etadi. 

       Xususiy  kapitalni  tasniflashning  tarkibiy  tizimi  quyidagi  ketma  – 

ketlikdan tashkil topishi lozim: 

 

 

 

 

 

 

 

 

      

 

 

 

 

 

 

  

        2 – chizma. Xususiy kapitalni tasniflashning tarkibiy tizimi  

        

            Ushbu  chizmaga  ko’ra,  xususiy  kapitalni  tasniflashning  yuqori 

bo'g'inida  uning  moddiylik  belgisi  turadi.  Ushbu  belgisiga  ko'ra,  korxona  va 

tashkilotlarning  barcha  xususiy  kapitalini  ikki  guruhga,  ya'ni  moddiy  xususiy 

kapital va nomoddiy xususiy kapitalga ajratish mumkin.