O‘zbekiston respublikasioliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

 
 
 1.2- Solishtirma qarshilikni o’lchqshning bir, ikki va to’rt zondli 
usullari bilan aniqlash. 
a.
 
Ikki zondli usul bilan с ni aniqlash . 
Solishtirma qarshilikni yuqorida ko’rilgan to’la qarshilik bo’yicha aniqlash 
usulida Om kontaktning olinishi kerakligini ko’rgan edik. Kontakt qarshiliklari 
katta bo’lganda bu usul solishtirma qarshilikni haqiqiy qiymatiga nisbatan orttirib 
beradi. 
Bu 
kamchilikni 
zond 
usullari 
bilan 
o’lchashda 
yuqotish 
mumkin.Solishtirma qarshilikning o’lchashning ikki zondli usulning chizmasi1.4-
rasmda keltirilgan. Unda namunaning ko’ndalang kesim yuzasiga K
1
va K
2
Om 
kontaktlari o’tkazilgan va uning sirtiga bir –biridan ℓ masofada bo’lgan ikkita З
1
va З
2
nuqtaviy zondlar o’rnatilgan.Zondlar sifatida o’tkir uchli qattiq metall 
(volfram, osmiy, molibden) simlar yoki qotishmalardan yasalgan similar, karbid, 
volframva BK ishlatiladi. Solishtirma qarshilikning qiymati quydagicha 
aniqlanadi.Namunadan tok manbai (TM) orqali I tok o’tkaziladi va u A –
ampermetr bilan o’lchanadi,zondlar orasidagi kuchlanish potensiometrdan 
kompensatsiya usulida o’lchanadi va unda galvanometrdan oqayotgan tokning
tas’irini yuqotishga erishiladi. Bu holatda poyensiometrdagi kuchlanish U
n
ikki 
zond orasidagi namuna bo’lagiga tushgan kuchlanish U gateng bo’ladi.Ikki zondli 
usulda ham с (1.2) formuladan foydalanib aniqlanadi. Bu ifodaga kirgan 
kattaliklar R-namunaning ikki zond orasidagi qismining qarshiligi S-namuna 
ko’ndalang kesimining yuzasi, l-zondlar orasidagi masofa. Ikki zondli usul bilan 
U kompensatsiya usulida o’lchanganda, kontakt qarshiligining o’lchovi 
natijalariga ta’siri to’la yuqotiladi deyilgan fikrni qanday holatda o’rinli 
bo’lishini aniqlaylik. Ikki zondli usul bilan o’lchashda namunaning ekvivalent 
chizmasini ko’raylik (1.5-rasm). 

---