O’zbekiston respublikasioliy va o’rta мaxsus ta’lim vazirligi

3.Oltin O'rdaning yuksalishi.
Ulus Jochi XIII asrning birinchi yarmida, O'zbek Xoni va uning o'g'li Jonibek davrida gullab -yashnagan. O'zbek qayta tiklandi yangi poytaxt- Saray al -Jidid, savdoning rivojlanishiga ko'maklashdi va islomni faol ravishda tarqatdi, o'jar amirlarga - viloyat gubernatorlari va lashkarboshilarga qarshi qasos olishni rad etmadi. Shuni ta'kidlash joizki, aholining aksariyati islomni qabul qilishga majbur emas edi, bu asosan yuqori martabali amaldorlarga tegishli edi.
U o'sha paytda Oltin O'rda bo'ysungan rus knyazliklarini juda qattiq nazorat qilgan - Shaxsiy yilnomalar kodeksiga ko'ra, O'rda hukmronligi davrida to'qqizta rus knyazlari o'ldirilgan. Shunday qilib, knyazlarning odati, qaror qabul qilish uchun xon qarorgohiga chaqirilib, uning ostida yanada mustahkamroq joy topildi.
Xon O'zbek o'sha paytdagi eng qudratli davlatlar bilan diplomatik aloqalarni rivojlantirishni davom ettirdi, shu jumladan, monarxlarning an'anaviy usuli - oilaviy rishtalarni o'rnatish. U Vizantiya imperatorining qiziga uylandi, o'z qizini Moskva knyazi Yuriy Danilovichga, jiyanini esa Misr sultoniga uylantirdi.O'sha paytda Oltin O'rda hududida nafaqat Mo'g'ul imperiyasi jangchilarining avlodlari, balki zabt etilgan xalqlarning vakillari - bolgarlar, polovtsiyaliklar, ruslar, shuningdek Kavkaz, yunonlar va boshqalar yashagan.Agar Mo'g'ullar imperiyasi va Oltin O'rda shakllanishining boshlanishi asosan agressiv yo'l bilan boshlangan bo'lsa, bu davrga kelib Ulus Jochi deyarli butunlay o'tirgan davlatga aylanib, o'z ta'sirini Evropaning katta qismiga tarqatdi. Materikning Osiyo qismlari. Tinch hunarmandchilik va san'at, savdo-sotiq, ilm-fan va ilohiyotning rivojlanishi, yaxshi ishlaydigan byurokratik apparat davlatchilikning bir tomoni edi, xonlar va ularga bo'ysungan amirlarning qo'shinlari esa boshqa muhim edi. Bundan tashqari, jangovar Chingizidlar va zodagonlar elitasi vaqti -vaqti bilan bir -biri bilan to'qnashib, ittifoq va fitna uyushtirdilar. Qolaversa, bosib olingan erlarni saqlab qolish va qo'shnilarning hurmatini saqlab qolish uchun doimiy ravishda harbiy kuch ko'rsatib turish kerak edi.

Oltin O'rda xoqonlari
Oltin O'rda hukmron elitasi asosan mo'g'ullar va qisman qipchoqlardan iborat edi, garchi ba'zi davrlarda odamlarni Arab davlatlari va Eron. Oliy hukmdorlar - xonlarga kelsak, bu unvon egalari yoki unga da'vogarlarning deyarli hammasi ham Chingizidlar oilasiga mansub edilar (Chingizxon avlodlari), yoki nikoh orqali bu juda keng urug 'bilan bog'lanishgan. Odatlarga ko'ra, faqat Chingizxon avlodlari xon bo'lishi mumkin edi, lekin shuhratparast va qudratli amirlar va temniklar (generalga yaqin bo'lgan harbiy rahbarlar) va keyin o'z taxtiga o'tirish uchun taxtga o'tirishga intilishardi. va uning nomidan hukmronlik qiling. Biroq, 1359 yilda Batu Xonning to'g'ridan -to'g'ri avlodlaridan biri Berdibek o'ldirilgandan so'ng, olti oy davomida raqib kuchlarning bahslari va janjallaridan foydalanib, o'zini Kulpa ismli firibgar, marhum Xonning ukasi deb ko'rsatib, hokimiyatni qo'lga olishga muvaffaq bo'ldi. . U fosh qilindi (ammo, buzg'unchilar hokimiyatga ham qiziqish bildirishdi, masalan, kuyov va marhum Berdibekning birinchi maslahatchisi Temnik Mamay) va o'g'illari bilan birga o'ldirishdi-shekilli, potentsial abituriyentlarni chetlab o'tish uchun.
Janibek davrida Ulus Jochidan ajralib chiqqan Ulus Shiban (G'arbiy Qozog'iston va Sibir) Saray al-Jididda o'z mavqeini o'rnatishga harakat qildi. Oltin O'rda xonlarining sharqiy johidlari (Jochi avlodlari) orasidan uzoqroq qarindoshlari bu bilan faol shug'ullanishgan. Buning natijasi rus yilnomalarida Buyuk Zamyatney deb nomlangan tartibsizliklar davri edi. Xonlar va da'vogarlar bir -birining o'rnini 1380 yilgacha, Xon To'xtamish hokimiyatga kelguncha almashtirdilar.