O’zbekiston Respublikasining makro iqtisodiy ko‘rsatgichlari taxlili Reja

Yalpi milliy mahsulot (YaMM)
– bu o’z mamlakati yoki xorijda 
joylashuvidan qat‘iy nazar, milliy korxonalar tomonidan yaratilgan mahsulot va 
xizmatlar umumiy hajmining jami qiymatidir. 
Mamlakat ichkarisida yaratilgan iqtisodiyt bu yalpi ichki mahsulotni tashkil 
etadi. 
Yalpi ichki mahsulot (YaIM)
– bu ma‘lum vaqt mobaynida (davomida), 
masalan, bir yilda yaratilgan va bevosita iste‘molchilarga borib yetadigan barcha 
tayyor mahsulot va ko’rsatilgan xizmatlarning bozor narxidagi qiymati 
YaIM
 
Mamlakat ichidagi ishlab 
chiqarish 
Xorijiy korxonalar 
mahsuloti
M1 
(2 trln) 
Milliy korxonalar 
mahsuloti
M2 
(10 trln) 
CHet ellardagi milliy 
korxonalar mahsuloti
M3 
(3 trln) 
YaMM 
Hozirgi vaqtda O’zbekistonda yalpi ichki mahsulot ko’rsatkichi hisobga 
olinmoqda. 2007 yilda yalpi ichki mahsulot 9,5 foizga o’sdi, 2008 yilda 9,0 foiz, 
2009 yilda – 8,21 foiz o’sish ta‘minlandi. 

---

Milliy ishlab chiqarishning yalpi hajmini to’g’ri hisoblab chiqish uchun 
mazkur yilda ishlab chiqarilgan barcha mahsulot va xizmatlar bir marta hisobga 
olinishi zarur. YaIM hajmini topishda sotilgan va qayt sotilgan mahsulotlarni ko’p 
marta hisobga olishlarni bartaraf qilish uchun, iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida 
yaratilgan qo’shilgan qiymatlar yig’indisi olinadi. 
Qo’shilgan qiymat
– bu korxona yalpi mahsuloti bozor narxidan 
(amortizatsiya ajratmasidan tashqari) joriy moddiy xarajatlar chiqarib tashlangan 
miqdoriga teng. 
T =c + v + m
(1) lar yig’indisi va xizmatlar hajmi YaIMni tashkil qiladi, 
undan Aa (amortizatsiya ajratmasi) chiqariladi va sof milliy mahsulot (SMM) 
qoladi. 
YaIM – Aa = SMM
(2) 
Tovar qiymatidagi (c + v) moddiy xarajatlarni mahsulotni bozor narxidan 
ajratib tashlansa qolgan miqdor qo’shilgan qiymatni hosil qiladi.
Yalpi milliy mahsulotga baho berishda nominal va real milliy mahsulot 
hisobga olinadi. Joriy bozor narxlarida hisoblangan milliy mahsulot nominal milliy 
mahsulot, o’zgarmas qiyosiy narxlarda hisoblangan milliy mahsulot esa real milliy 
mahsulot deb yuritiladi. Narx darajasi indeks shaklida ifodalanadi. Narx indeksi 
joriy yildagi ma‘lum guruh tovarlar va xizmatlar to’plami narxlari summasini, xuddi 
shunay tovarlar va xizmatlar miqdorining bazis davridagi narxlari summasiga 
taqqoslash orqali hisoblanadi. Taqqoslashning boshlang’ich davri “bazis yili” 
deyiladi. Agar aytilganlarni formula shakliga keltirsak, u quyidagi ko’rinishni oladi: