O`zbekiston Respublikasining davlat tili o`zbek tilidir

AMALIY MASHG`ULOT
OTLARNI TAHLIL QILISH TARTIBI

1. Otlarning ma`nosiga ko` raa turi.

2. Kelishikdagi shakli.
3. Grammatik son shakli.
4. Egalik shakli
5. Tub va yasamaligi .
6. Qaysi usul bilan yasalganligi.
7. Tuzilishi jihatidan turi.
8. Gapdagi vazifasi.
Namuna: Xizmanchilar keldilar. Xizmatchilar-ot, turdosh ot, aniq ot, bosh kelishikda, ko`plikda, egalik affiksi olmagan, sodda, yasama, morfologfik usul. Sirdaryo- ot, atoqli ot, bosh kelishikfda, birlik, egali qo`shimchasi olmagan, qo`shma, yasama, sintaktik usul bilan yasalgan.Gapda ega vazifasida kelgan.
25- mashq. Otlarni topib ma`nosiga ko`ra turlarini aniqlang .
1. Kiyimidan yigit ko`proq stulentga o`xshar edi.(A.Q.) 2. Oftob qizdirgan dala yo`lida chap qo`lini shohi qiyiq bilan bo`yniga osib olgan yigirma yoshdagi bir yigit sog` qo`li bilan velosipedini enkazib kelmoqda.(S.A.)3. Tillafkori tolorda o`ltirgan belimning jussasi kichkina ko`rinsa ham , Hamida bonu uchun ayol zoti orasida undan salobanli si va qudratlisi yo`q. (P.Q.)4. Mehnatdadir dalaning barcha Ma jnun, La aylosi, Farhod er sug`o radi, quloq ochadi Shirin.(G`.G`.)5. Kampir ning so`rog`iga arobvakash xazillashib javob berdi.(Ch.) 6. Otabek ota-ona orzusig`a o`z ta`biricha jonsiz haykal bo`lib rizoliq berdi.(A.Q.)7. Darbozasi sharqi-janubiga qaratib qurilgan bu dong`dor saroyni Toshkent, Samarqand bva buxoro savdogarlari egallaganlar, saroydagi bir-ikki huj rani istisno qilish bilan boshqalari musofirlar ila to`la. (A.Q.)
26-mashq. Egalik va kelishik shaklidagi otlarni aniqlab, ularni izoh lang. Endi, biz tashqari hovlini quyib mehmobnxonaning yonidan ichkariga kiramiz.Ichkari hovlining yo`lagi ham narigisidek usti va bag`ri yoguq-qorong`u, yo`lakning nihoyatiga borib o`ngga yurilsa otxonaga, chapga yurilsa birinchi martabba kir ga nimizdek ulug` bir hovliga chiqarmiz.
Hovlining to`rt tarafi turlik ehtiyot binolari bilan va to`rdagi binoning ikki biqini katta uylar bilan o`ralg`on bo`lib shu ikki uyning orasig`a o`lturgan koshinkor va naqshin chorxari ayvon bu havlining birinchi martaba ko`zga chalinadig`on ortiqliqlaridandir. (A.Qod.)
27- mashq. Tub va yasama otlarni aniqlang.
Yasalish usullarini izohlang.1.
U qabulxona eshigi oldida merobvsib turib qoldi bva maqsadsiz ravishda yo`lakdagi kreslolarning biriga borib o`tirdi. (O`.U.)2. Xonzoda begim shuni o`ylab, o`yinni hayajon bilan kuzatgani sari qizlar xaf-xatarni unitib, to`daga dadil tashlanishlar, qamchi o`rniga chovgoncho`p bilan otlari sag`risiga urib, muxoki tomonga hamla qilishardi. (P.Q.) 3. Quvasoy botqog`ining ustidan o`tgan manaa shu uzun yog`och ko`prik ham mulla fazliddin chizib bergan tarh bo`yicha qurilgan (P.Q.)
4. Tabholik- shoirga dil ehtiyoji,
Xayolga oshnolik- buyuk baxtingiz
Qo`nar boshinizga shuxrat gultoji
Tashbeh izlamoqqa qolmas vaqtingiz. (E.V.)
28-mashq. Otlarni morfologik jihatdan to`liq tahlil qiling.
1.Tillakori mollarda o`ltirgan begimning jussasi kichkina ko`rinsa ham, Xamida bonu uchun ayol zoti orasida undan salobatlisi va qudratlisi yo`q.(P.Q.) 2. Bolasining choponini boshiga yopinib olgan xotin o`tirgan eridan so`radi.(S.A.) 3. Qo`shiqning ovjini shirali ovoz bilan Ma`murjon hofiz yakka aytar di. (S.A.)4. Shaharning shimolidagi ko`rkam chorbog` baland devor bilan o`ralgan, darvozalarga soqchilar qo`yilgan.(P.Q.) 5. Mardlik maydonida bel sinash uchun jasur o`zbek xalqining o`g`li otlandi.(G`.G`.)

S I F A T